عنوان

اثرات مصرف شکلات یا فراورده‌های کاکائو بر سلامتی چیست؟

خلاصه پاسخ

اثرات سلامتی شکلات و کاکائو با تمرکز بر فواید و خطرات بالقوه آنها، موضوعی مورد توجه در مطالعات علمی بوده است. بر اساس بهترین شواهد موجود، اثرات مفید قلبی‌ عروقی مصرف شکلات و فراورده‌های آن، بیشتر از سایر حوزه‌ها امیدوارکننده بوده است. این فراورده‌ها نقش مؤثری در بهبود چربی خون (کلسترول) و عملکرد دیواره عروق دارند و شواهد مثبتی در این زمینه وجود دارد. همچنین شواهدی مبنی بر اثربخشی آن‌ها در بهبود فرآیندهای التهابی وجود دارد. اما در مورد سایر بیماری‌ها یا شرایط، اثرات مصرف شکلات معمولاً کوتاه‌مدت بوده و یا شواهد کافی برای حمایت از آن‌ها موجود نیست.

مقدمه

اثرات سلامتی شکلات و کاکائو با تمرکز بر فواید و خطرات بالقوه آنها، موضوعی مورد توجه در مطالعات علمی بوده است. تحقیقات اخیر وجود ترکیبات فنلی فعال بیولوژیکی در کاکائو را برجسته کرده است که با فواید سلامتی مختلفی همراه بوده است. با این حال، شواهد ناهمگن و گاه با مشکلات روش‌شناختی است.
در مورد سلامت قلب و عروق، چندین مطالعه نشان داده‌اند که مصرف شکلات می‌تواند تأثیر مثبت بگذارد. یک بررسی سیستماتیک نشان داد که مصرف شکلات یا محصول کاکائو به طور قابل توجهی پروفایل چربی، به ویژه تری‌گلیسیرید را بهبود می‌بخشد. مطالعه دیگری شامل ۲۷۱۱۱ مرد بود، ارتباط معکوس بین مصرف شکلات و مرگ‌و‌میر کلی، از جمله کاهش مرگ‌و‌میر ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی را نشان داد. این یافته‌ها توسط مطالعات مداخله‌ای کوچکتر که بهبود عملکرد اندوتلیال را پس از مصرف شکلات تلخ نشان می‌دهد، پشتیبانی می‌شود. بااین‌‌حال، کیفیت شواهد متفاوت است. در‌حالی‌که برخی از مطالعات با حجم نمونه بزرگ و دوره‌های پیگیری طولانی هستند، برخی دیگر با مدت زمان کوتاه و حجم نمونه کوچک محدود شده‌اند.
در مورد اثرات متابولیک، تأثیر شکلات بر پارامترهای متابولیک مانند مقاومت به انسولین نیز بررسی شده است. یک بررسی نشان داد که فلاونوئیدهای کاکائو ممکن است عملکرد اندوتلیال و مقاومت به انسولین را با افزایش ساخت یا کاهش تجزیه اکسید‌نیتریک بهبود بخشند. بااین‌حال، یک بررسی دیگر به این نتیجه رسید که تفاوت معنی‌داری بین مصرف شکلات و گروه کنترل در مورد سطح قند خون در افراد سالم وجود ندارد. این اختلاف‌ها بر نیاز به مطالعات مداخله‌ای با کیفیت بیشتر برای تأیید این یافته‌ها تأکید می‌کند.
در مورد خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی، ثابت شده که شکلات تلخ سرشار از آنتی اکسیدان‌هایی مانند فلاونوئیدها است که می‌تواند استرس اکسیداتیو و التهاب را کاهش دهد. یک بررسی اشاره کرد که توانایی‌های آنتی‌اکسیدانی شکلات تلخ می‌تواند به مزایای قلبی عروقی آن کمک کند. به طور مشابه، یک مطالعه بر روی بزرگسالان با کلسترول بالای خون نشان داد که مصرف منظم یک محصول کاکائو باعث بهبود سطح کلسترول HDL و کاهش نشانگرهای التهابی مانند IL-1β می شود. با وجود این نتایج امیدوارکننده، تنوع در فراهمی زیستی به دلیل دستور‌العمل‌ها و مواد تشکیل‌دهنده مختلف، تفسیر این اثرات را پیچیده می‌کند.
در مورد سلامت دستگاه گوارش، مطالعات حیوانی بینش‌هایی را در مورد چگونگی تأثیر پروتئین‌های کاکائو بر سلامت دستگاه گوارش ارائه کرده‌اند. یک مطالعه نشان داد که پروتئین‌های غیرقابل هضم کاکائو باعث افزایش اجابت مزاج و تغییر میکروبیوتای روده در موش‌ها می‌شوند. درحالی‌که این یافته‌ها جالب هستند، کاربرد آنها برای سلامت انسان به دلیل تفاوت بین گونه‌ها نامشخص است.
در مورد اثرات عصبی، تأثیر شکلات بر عملکردهای عصبی نیز بررسی شده است. یک مطالعه آزمایشی در بین دانشجویان دانشگاه نشان داد که مصرف متوسط کاکائو ممکن است با شیوع کمتر، علائم آلرژیک و بیماری‌های مزمن مرتبط باشد. علاوه‌بر این، یک مطالعه مداخله‌ای تصادفی نشان داد که مصرف شکلات تلخ می‌تواند به‌طور بالقوه فشار‌خون را در کودکان در مدت کوتاهی کاهش دهد، اگرچه برای نتیجه‌گیری قطعی به مطالعات بزرگتری نیاز است.
در مورد خطر سرطان، رابطه بین مصرف کاکائو و این خطر کمتر مشخص است. یک بررسی اپیدمیولوژیک حمایت ضعیفی را برای کاهش مرگ‌و‌میر ناشی از سرطان نشان داد، اما با توجه به این که تعداد محدودی از مطالعات مشاهده‌ای به طور خاص خطر سرطان را مورد توجه قرار می‌دهند، تحقیقات بیشتری برای ایجاد هرگونه اثرات محافظتی به طور قطعی مورد نیاز است.
در مورد بهزیستی روان‌شناختی، جالب توجه است که برخی از مطالعات تأثیرات روانی مصرف شکلات را بررسی کرده‌اند. یک مطالعه مشاهده‌ای در میان مردان مسن نشان داد که کسانی که شکلات را ترجیح می‌دادند در مقایسه با کسانی که آب‌نبات‌های دیگر را ترجیح می‌دادند، از سلامت روانی بهتری برخوردار بودند. همچنین مطالعه دیگری نشان داد که مصرف شکلات مادر در دوران بارداری ممکن است بر خلق‌وخوی نوزاد در شش ماهگی پس از زایمان تأثیر مثبت بگذارد
در مورد مرگ‌و‌میر کلی: تحلیل‌های آماری، شواهد قوی را ارائه می‌دهند که از رابطه معکوس بین مصرف شکلات و مرگ‌و‌میر کلی حمایت می‌کند. یک متاآنالیز شامل بیش از ۹۰۰هزار شرکت‌کننده به این نتیجه رسید که مصرف بیشتر شکلات با بروز کمتر بیمار‌ی‌های قلبی عروقی و میزان مرگ‌و‌میر پایین‌تر مرتبط است.
به طور کلی شواهد اثر شکلات به طور یکسان در همه پیامدهای سلامت قوی نیستند. در این بررسی قصد داریم فواید سلامت شکلات یا فراورده‌های کاکائو را بر اساس بهترین شواهد موجود ارزیابی نماییم.

روش کار

این مطلب بر اساس مطالعات مروری نظام‌مند منتشر شده با استفاده از جستجوی PubMed تنظیم شده است. برای این مطلب مرور کاکرین مرتبط انجام نشده است.

نتایج

در تازه‌ترین مرور نظام‌مند در سال ۲۰۲۴ که به بررسی اثرات سلامتی استفاده از شکلات غنی شده یا به عنوان مکمل پرداخته است، نتایج نشان داد درحالی‌که شکلات غنی شده به عنوان حاملی برای ترکیبات فعال زیستی مفید اثرات امیدوارکننده‌ای را نشان می‌دهد، اما پژوهش‌های علمی دقیق‌تر برای اثبات کامل این ادعاها بسیار مهم است. در مطالعه مروری دیگری که با هدف بررسی اثرات سلامتی شکلات در سال ۲۰۲۱ منتشر شد، مصرف شکلات یا محصولات حاوی کاکائو به طور قابل توجهی تری‌گلیسیرید را بهبود بخشید، درحالی‌که اثرات شکلات بر سایر پارامترها با کیفیت پایین تا متوسط و با مدت زمان کوتاه تحقیق (اکثریت ۴تا۶ هفته) همراه بود و تفاوت معنی‌داری را بین اثرات شکلات و گروه شاهد بر پارامترهای مربوط به پوست، فشار‌خون، چربی خون، عملکرد شناختی، آنتروپومتری، قند خون و کیفیت زندگی نشان نداد.
درباره ارتباط بین مصرف شکلات و مرگ‌و‌میر هم یک مطالعه مروری سال ۲۰۲۲ نشان داد که بین مصرف شکلات بیشتر و مرگ‌و‌میر به هر علت، ارتباط عکس وجود دارد. همچنین به‌طور خاص، مرگ‌و‌میر ناشی از بیماری قلبی عروقی و سرطان هم در مصرف‌کنندگان مقدار بالای شکلات کمتر است.

مطالعات قلبی عروقی
درباره اثرات شکلات و کاکائو بر فشار خون در مورد" در بررسی دیگری صحبت کرده‌ایم ” . بنابراین در این بخش اثرات قلبی عروقی دیگر را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
در مطالعه مروری جدیدی که در سال ۲۰۲۴ منتشر شده است، اثرات قلبی و متابولیک مصرف کاکائو مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان‌دهنده تأثیر بهبود در کلسترول و قند خون ناشتا بود، اما بر روی وزن و تری‌گلیسیرید اثر نداشت.
مطالعه مروری سال ۲۰۰۶ هم در مورد اثر پیشگیری‌کننده شکلات در بیماری‌های قلبی عروقی نشان داده بود فلاوونوئیدها احتمالاً مانع مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی می‌شود و برای تأیید آن نیاز به مطالعات مداخله‌ای بزرگ وجود دارد. این نتیجه در مطالعه مشابه دیگری در سال ۲۰۱۶ هم در مورد پیشگیری از حوادث قلبی عروقی تکرار شده است. همچنین مرور دیگری در سال ۲۰۱۱ نشان داد فلاوونوئیدها میزان چربی خون و انسولین را در کوتاه‌مدت بهبود می‌دهند، اما برای اثرات بلند‌مدت نیاز به مطالعات بیشتر وجود دارد.
درباره نارسایی قلبی، یک مطالعه مروری سال ۲۰۱۶ نشان داد در افراد سالم استفاده از شکلات به صورت عادتی می‌تواند خطر نارسایی قلبی را تا حد کم و غیر‌معناداری کاهش دهد.
درباره عملکرد عروقی، مطالعه مروری دیگری در سال ۲۰۲۲ نشان داده بود یکی از فراورده‌های کاکائو به نام Epicatechin می‌تواند در جوانان باعث بهبود عملکرد عروقی شود. اما به مطالعات دقیق‌تر برای نتیجه‌گیری نیاز است. مرور دیگری در سال ۲۰۱۹ بیان کرد مصرف فلاوونوییدها حداقل ۷۱۰ میلی‌گرم، Epicatechin حداقل ۹۵ میلی‌گرم یا catechin حداقل ۲۵ میلی‌گرم می‌تواند باعث بهبود عملکرد عروق شود. هرچند کیفیت مطالعات بالا نیست و ناهمگن است.
در مورد گشادی عروقی و بهبود جریان خون نتایج امیدوار‌کننده‌ای در دو مرور با کیفیت متوسط در سالهای ۲۰۱۸ و ۲۰۲۰ دیده می‌شود.
در مورد عملکرد پلاکت‌ها جهت بهبود فعالیت‌های انعقادی خون هم مطالعه مروری سال ۲۰۱۲ نشان داد مصرف شکلات یا فراورده‌های فلاوونوئید می‌تواند باعث بهبود عملکرد پلاکت شود، هر چند بر تعداد آنها اثر ندارد. در مطالعه مروری دیگری در سال ۲۰۲۱ این اثر مثبت در کوتاه‌مدت تأیید می‌شود، اما تأکید می‌کند برای بررسی اثرات بلند‌مدت نیاز به شواهد بیشتر وجود دارد.
یک مطالعه مروری هم در سال ۲۰۲۲ در مورد اثرات قبلی عروقی مصرف فراورده‌های کاکائو در بیماران دیابتی پرداخته است. نتایج نشان داد اثرات مثبت بلندمدتی در اثر این مصرف به‌خصوص بر روی بهبود قند و چربی خون و فاکتورهای التهابی دیده می‌شود.

اثرات متابولیک
یک مطالعه مروری سال ۲۰۱۹ نشان داد که شکلات فقط در صورتی که بیش از ۳۰ گرم در روز و به مدت ۴تا۸ هفته مصرف شود می‌تواند باعث کاهش وزن شود. مطالعه مروری دیگری در سال ۲۰۲۰ نشان داد درباره مصرف فراورده‌های شکلات بر روی هورمون‌های مرتبط با اشتها به نظر می‌رسد که گرلین و لپتین مسئول اثر سیر‌کننده فراورده‌های شکلاتی نیستند. انفوزیون معده‌ای شکلات شیری باعث افزایش بیشتر کوله سیستوکینین در مقایسه با مصرف خوراکی شکلات شیری و تزریق معده محصولات بدون کالری شد. اما این نتایج باید به خاطر کیفیت پایین و ناهمگن بودن شواهد با احتیاط تفسیر شود.

اثرات شناختی و روان‌شناختی
یک مطالعه مروری در سال ۲۰۲۰ در مورد مصرف پلی‌فنول‌های مشتق از کاکائو نشان از اثرات مثبت آنها بر حافظه و عملکردهای اجرایی با مصرف مقدار متوسط فلاوونول داشت. هرچند نتایج مطالعات تنوع زیادی داشت. مطالعه مروری دیگری هم در سال ۲۰۲۰ نشان داد که مصرف در کوتاه‌مدت باعث بهبود جریان خون مغز و در بلندمدت باعث بهبود نوروتروفین مغزی در جوانان می‌شود. به‌طور مشابه مرور جدیدتری در سال ۲۰۲۳ نتیجه گرفت که مصرف روزانه کاکائو ممکن است اثرات کوتاه‌مدت و میان‌مدت بر جوانان داشته باشد و عملکرد شناختی آنها را بهتر کند.
مطالعه مروری دیگری در سال ۲۰۱۳ در کنار اثرات شناختی به بررسی اثرات خلقی مصرف شکلات پرداخت. جمع‌بندی ۵ مطالعه بهبود حالت خلقی یا کاهش خلق منفی را نشان دادند. اما مشخص نیست که آیا تأثیرات شکلات بر خلق ناشی از ویژگی‌های حس کردن شکلات در دهان (مانند مزه شکلات) است یا به تأثیرات دارویی ترکیبات شکلات برمی‌گردد. مطالعه دیگری در سال ۲۰۲۲ هم اثرات کوتاه‌مدت خلقی فراورده‌های غنی از کاکائو اشاره می‌کند. اما اثرات بلندمدت نامشخص است.

التهاب
مطالعه مروری جدیدی در سال ۲۰۲۴ نشان داد که استفاده از کاکائو یا شکلات تلخ احتمالاً می‌تواند باعث بهبود التهاب و استرس اکسیداتیو در بالغین شود. هرچند برای تعیین اثر دقیق به مطالعات بیشتر مورد نیاز است. مطالعه دیگری هم در سال ۲۰۲۰ با بررسی اثر فراورده‌های کاکائو به نتیجه مشابهی رسیده بود.

سایر بیماری‌ها
یک مطالعه مروری در سال ۲۰۱۲ با جمع‌بندی مطالعات مشاهده‌ای به بررسی اثر استفاده از فلاوونوئیدها در پیشگیری از ابتلا به سرطان ریه پرداخت. هرچند اثرات مثبت پیشگیرانه کوچکی در اثر مصرف این فراورده‌ها به خصوص در مقادیر بالا یافت شد اما نتایج مطالعات تنوع زیادی داشتند.
مطالعه مروری دیگری هم در سال۲۰۲۰ هم به اثرات شکلات در بیماری‌های مزمن پرداخت و نتیجه گرفت مصرف شکلات با خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مرتبط نیست، اما می‌تواند ارتباط معکوس کمی با بیماری عروق قلبی و سکته داشته باشد. هر چند کیفیت شواهد پایین بود و امکان نتیجه‌گیری نهایی را نداد.
اثرات در بارداری
یک بررسی مروری در سال ۲۰۱۹ درباره اثرات مصرف شکلات در زنان باردار نشان داد مصرف شکلات، اثرات تحریکی حاد بر واکنش جنین و اثر مزمن کاهش فشار خون در مادران دارد. اما به خاطر برخی عوارض گزارش شده مانند اختلالات متابولیک در فرزندان متولد شده، خانم‌های باردار باید مراقب مصرف کاکائو و شکلات باشند. مطالعات آینده باید با در نظر گرفتن ناهمگنی نتایج و تفاوت‌های مطالعات انجام شود.

نتیجه گیری

بر اساس بهترین شواهد موجود، اثرات مفید قلبی‌ عروقی مصرف شکلات و فراورده‌های آن، بیشتر از سایر حوزه‌ها امیدوارکننده بوده است. مصرف این فراورده‌ها نقش مؤثری در بهبود چربی خون (کلسترول) و عملکرد دیواره عروق دارند و شواهد مثبتی در این زمینه وجود دارد. همچنین شواهدی مبنی بر اثربخشی آنها در بهبود فرآیندهای التهابی وجود دارد. اما در مورد سایر بیماری‌ها یا شرایط، اثرات مصرف شکلات معمولاً کوتاه‌مدت بوده و یا شواهد کافی برای حمایت از آنها موجود نیست.

رفرانس ها

1- Latif R. Chocolate/cocoa and human health: a review. Neth J Med. 2013 Mar;71(2):63-8
2- Zugravu C, Otelea MR. Dark Chocolate: To Eat or Not to Eat? A Review. J AOAC Int. 2019 Sep 1;102(5):1388-1396
3- Tan TYC, Lim XY, Yeo JHH, Lee SWH, Lai NM. The Health Effects of Chocolate and Cocoa: A Systematic Review. Nutrients. 2021 Aug 24;13(9):2909
4- Grassi D, Desideri G, Ferri C. Protective effects of dark chocolate on endothelial function and diabetes. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2013 Nov;16(6):662-8
5- Koga J, Ojiro K, Yanagida A, Suto T, Hiki H, Inoue Y, Sakai C, Nakamoto K, Fujisawa Y, Orihara A, Murakami H, Hirasawa S, Nakajima K, Sakazawa T, Yamane H. Ingestion of Indigestible Cacao Proteins Promotes Defecation and Alters the Intestinal Microbiota in Mice. Curr Dev Nutr. 2022 Aug 6;6(10):nzac129.
6- Rodríguez-Lagunas MJ, Vicente F, Pereira P, Castell M, Pérez-Cano FJ. Relationship between Cocoa Intake and Healthy Status: A Pilot Study in University Students. Molecules. 2019 Feb 23;24(4):812
7- Maskarinec G. Cancer protective properties of cocoa: a review of the epidemiologic evidence. Nutr Cancer. 2009;61(5):573-9
8- Strandberg TE, Strandberg AY, Pitkälä K, Salomaa VV, Tilvis RS, Miettinen TA. Chocolate, well-being and health among elderly men. Eur J Clin Nutr. 2008 Feb;62(2):247-53.
9- Räikkönen K, Pesonen AK, Järvenpää AL, Strandberg TE. Sweet babies: chocolate consumption during pregnancy and infant temperament at six months. Early Hum Dev. 2004 Feb;76(2):139-45.
10- Sarriá B, Martínez-López S, Sierra-Cinos JL, García-Diz L, Mateos R, Bravo L. Regular consumption of a cocoa product improves the cardiometabolic profile in healthy and moderately hypercholesterolaemic adults. Br J Nutr. 2014 Jan 14;111(1):122-34
11- Chan EK, Quach J, Mensah FK, Sung V, Cheung M, Wake M. Dark chocolate for children's blood pressure: randomised trial. Arch Dis Child. 2012 Jul;97(7):637-40.
12- Ahmad MN, Amr AM. The effect of defatted cocoa powder on cholesterol-induced changes of serum lipids in rats. Nutr Hosp. 2017 Jun 5;34(3):680-687
13- Zhang ZY, Zeng JJ, Kjaergaard M, Guan N, Raun K, Nilsson C, Wang MW. Effects of a maternal diet supplemented with chocolate and fructose beverage during gestation and lactation on rat dams and their offspring. Clin Exp Pharmacol Physiol. 2011 Sep;38(9):613-22
14- Radin D, Hayssen G, Walsh J. Effects of intentionally enhanced chocolate on mood. Explore (NY). 2007 Sep-Oct;3(5):485-92
15- Frumuzachi O, Babotă M, Tanase C, Mocan A. A systematic review of randomized controlled trials on the health effects of chocolate enriched/fortified/supplemented with functional components. Food Funct. 2024 Jun 12.
16- Zhao B, Gan L, Yu K, Männistö S, Huang J, Albanes D. Relationship between chocolate consumption and overall and cause-specific mortality, systematic review and updated meta-analysis. Eur J Epidemiol. 2022 Apr;37(4):321-333
17- Arisi TOP, da Silva DS, Stein E, Weschenfelder C, de Oliveira PC, Marcadenti A, Lehnen AM, Waclawovsky G. Effects of Cocoa Consumption on Cardiometabolic Risk Markers: Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Nutrients. 2024 Jun 18;16(12):1919
18- Buitrago-Lopez A, Sanderson J, Johnson L, Warnakula S, Wood A, Di Angelantonio E, Franco OH. Chocolate consumption and cardiometabolic disorders: systematic review and meta-analysis. BMJ. 2011 Aug 26;343:d4488
19- Dicks L, Haddad Z, Deisling S, Ellinger S. Effect of an (-)-Epicatechin Intake on Cardiometabolic Parameters-A Systematic Review of Randomized Controlled Trials. Nutrients. 2022 Oct 26;14(21):4500
20- Ding EL, Hutfless SM, Ding X, Girotra S. Chocolate and prevention of cardiovascular disease: a systematic review. Nutr Metab (Lond). 2006 Jan 3;3:2
21- Kwok CS, Boekholdt SM, Lentjes MA, Loke YK, Luben RN, Yeong JK, Wareham NJ, Myint PK, Khaw KT. Habitual chocolate consumption and risk of cardiovascular disease among healthy men and women. Heart. 2015 Aug;101(16):1279-87
22- Lin X, Zhang I, Li A, Manson JE, Sesso HD, Wang L, Liu S. Cocoa Flavanol Intake and Biomarkers for Cardiometabolic Health: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. J Nutr. 2016 Nov;146(11):2325-2333.
23- Shrime MG, Bauer SR, McDonald AC, Chowdhury NH, Coltart CE, Ding EL. Flavonoid-rich cocoa consumption affects multiple cardiovascular risk factors in a meta-analysis of short-term studies. J Nutr. 2011 Nov;141(11):1982-8.
24- Kwok CS, Loke YK, Welch AA, Luben RN, Lentjes MA, Boekholdt SM, Pfister R, Mamas MA, Wareham NJ, Khaw KT, Myint PK. Habitual chocolate consumption and the risk of incident heart failure among healthy men and women. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2016 Aug;26(8):722-34.
25- Sun Y , Zimmermann D , De Castro CA , Actis-Goretta L . Dose-response relationship between cocoa flavanols and human endothelial function: a systematic review and meta-analysis of randomized trials. Food Funct. 2019 Oct 16;10(10):6322-6330
26- Gianfredi V, Salvatori T, Nucci D, Villarini M, Moretti M. Can chocolate consumption reduce cardio-cerebrovascular risk? A systematic review and meta-analysis. Nutrition. 2018 Feb;46:103-114
27- Hooper L, Kay C, Abdelhamid A, Kroon PA, Cohn JS, Rimm EB, Cassidy A. Effects of chocolate, cocoa, and flavan-3-ols on cardiovascular health: a systematic review and meta-analysis of randomized trials. Am J Clin Nutr. 2012 Mar;95(3):740-51
28- Jafari Azad B, Daneshzad E, Meysamie AP, Koohdani F. Chronic and acute effects of cocoa products intake on arterial stiffness and platelet count and function: A systematic review and dose-response Meta-analysis of randomized clinical trials. Crit Rev Food Sci Nutr. 2021;61(3):357-379
29- Peluso I, Palmery M, Serafini M. Effect of cocoa products and flavanols on platelet aggregation in humans: a systematic review. Food Funct. 2015 Jul;6(7):2128-34
30- Ebaditabar M, Djafarian K, Saeidifard N, Shab-Bidar S. Effect of dark chocolate on flow-mediated dilatation: Systematic review, meta-analysis, and dose-response analysis of randomized controlled trials. Clin Nutr ESPEN. 2020 Apr;36:17-27
31- Chen X, Guan X, Tang Y, Deng J, Zhang X. Effects of cocoa products intake on cardiometabolic biomarkers of type 2 diabetes patients: a systematic review and meta-analysis based on both long-term and short-term randomised controlled trials. Int J Food Sci Nutr. 2022 Aug;73(5):571-587
32- Kord-Varkaneh H, Ghaedi E, Nazary-Vanani A, Mohammadi H, Shab-Bidar S. Does cocoa/dark chocolate supplementation have favorable effect on body weight, body mass index and waist circumference? A systematic review, meta-analysis and dose-response of randomized clinical trials. Crit Rev Food Sci Nutr. 2019;59(15):2349-2362.
33- Barrera-Reyes PK, de Lara JC, González-Soto M, Tejero ME. Effects of Cocoa-Derived Polyphenols on Cognitive Function in Humans. Systematic Review and Analysis of Methodological Aspects. Plant Foods Hum Nutr. 2020 Mar;75(1):1-11.
34- Martín MA, Goya L, de Pascual-Teresa S. Effect of Cocoa and Cocoa Products on Cognitive Performance in Young Adults. Nutrients. 2020 Nov 30;12(12):3691
35- Shateri Z, Kooshki A, Hormoznejad R, Hosseini SA, Mousavi R, Foroumandi E. Effects of chocolate on cognitive function in healthy adults: A systematic review and meta-analysis on clinical trials. Phytother Res. 2023 Sep;37(9):3688-3697.
36- Scholey A, Owen L. Effects of chocolate on cognitive function and mood: a systematic review. Nutr Rev. 2013 Oct;71(10):665-81
37- Fusar-Poli L, Gabbiadini A, Ciancio A, Vozza L, Signorelli MS, Aguglia E. The effect of cocoa-rich products on depression, anxiety, and mood: A systematic review and meta-analysis. Crit Rev Food Sci Nutr. 2022;62(28):7905-7916.
38- Behzadi M, Bideshki MV, Ahmadi-Khorram M, Zarezadeh M, Hatami A. Effect of dark chocolate/ cocoa consumption on oxidative stress and inflammation in adults: A GRADE-assessed systematic review and dose-response meta-analysis of controlled trials. Complement Ther Med. 2024 Jun 24;84:103061
39- Mehrabani S, Arab A, Mohammadi H, Amani R. The effect of cocoa consumption on markers of oxidative stress: A systematic review and meta-analysis of interventional studies. Complement Ther Med. 2020 Jan;48:102240.
40- García-Tirado J, Rieger-Reyes C, Saz-Peiró P. Efecto de los flavonoides en la prevención del cáncer de pulmón: revisión sistemática [Effect of flavonoids in the prevention of lung cancer: systematic review]. Med Clin (Barc). 2012 Oct 6;139(8):358-63
41- Morze J, Schwedhelm C, Bencic A, Hoffmann G, Boeing H, Przybylowicz K, Schwingshackl L. Chocolate and risk of chronic disease: a systematic review and dose-response meta-analysis. Eur J Nutr. 2020 Feb;59(1):389-397
42- Latif R. Maternal and fetal effects of chocolate consumption during pregnancy: a systematic review. J Matern Fetal Neonatal Med. 2019 Sep;32(17):2915-2927.

درجه قطعیت شواهد

?↑B : شواهد با قطعیت متوسط نشان می دهد که اثر ضعیف و مستقیم عامل مورد بررسی در پیامد مورد بررسی است.

ارسال نظر

ثبت