عنوان

آیا مکمل لوتئین برای پیشگیری از پیرچشمی و دژنراسیون ماکولار وابسته به سن مفید است؟

خلاصه پاسخ

تحقیقات انجام‌شده نشان می‌دهد که مصرف مکمل‌های آنتی‌اکسیدانی، به‌ویژه لوتئین و زیگزانتین، می‌تواند تأثیر مثبتی بر کاهش پیشرفت دژنراسیون ماکولای وابسته به سن (AMD) داشته باشد، به‌ویژه در بیماران با AMD متوسط تا پیشرفته. مرور کاکرین و سایر فراتحلیل‌ها نشان داده‌اند که مکمل‌های حاوی لوتئین (۲۰ میلی‌گرم در روز) و مصرف طولانی‌مدت (بیشتر از۶ ماه) می‌توانند چگالی نوری رنگدانه ماکولا (MPOD) را افزایش داده و احتمال پیشرفت بیماری را کاهش دهند.در مورد پیرچشمی با توجه به اینکه می‌توان آن را با عینک اصلاح کرد شواهد کافی مبنی برتاثیر مکمل لوتئین بر پیشگیری از پیرچشمی در دسترس نمی باشد.

مقدمه

مشکلات بینایی یک چالش عمده سلامتی برای سالمندان است و تأثیر قابل توجهی بر وضعیت عملکردی و کیفیت زندگی‌شان دارد. کاهش دید، توانایی رانندگی ایمن خودرو را محدود می کند و با افزایش میزان زمین خوردن و شکستگی لگن همراه است. افزایش تعداد سالمندان در جوامع، ضروت پرداختن به این موضوع را افزایش می‌دهد. علل مشکلات بینایی در افراد سالمند عبارت اند از: دژنراسیون ماکولای مربوط به سن ، پیر چشمی، کاتاراکت، گلوکوم و رتینوپاتی دیابتی(1).
پیرچشمی (Presbyopia) یک وضعیت وابسته به سن است که در آن چشم به تدریج توانایی تمرکز بر روی اشیای نزدیک را از دست می‌دهد. این مشکل به دلیل سفت شدن و کاهش انعطاف‌پذیری عدسی چشم رخ می‌دهد که باعث می‌شود تطابق برای دیدن اجسام نزدیک دشوار شود. علائم معمولاً از حدود ۴۰ سالگی ظاهر می‌شوند و می‌توان آن را با عینک مطالعه، عینک دوکانونی یا لنزهای تماسی مدیریت کرد(2).
تباهی لکه زرد یا دژنراسیون ماکولای مربوط به سنAge-related macular degeneration :AMD))، شایع‌ترین علت از دست دادن بینایی و مشکلات بینایی در کشورهای صنعتی است. دژنراسیون ماکولای مربوط به سن یک وضعیت دژنراتیو در پشت چشم است که در افراد بالای 50 سال رخ می‌دهد. در این بیماری ماکولا یا لکه زرد تخریب می‌شود. ماکولا قسمت حساس به نور شبکیه (retina) و مسئول دید مستقیم و واضح است که برای کارهای دقیق مثل خواندن و رانندگی لازم است.(1)
در AMD خفیف، لکه‌های زردرنگی به نام دروسن (drusen) در ناحیه زیر شبکیه چشم حین معاینه چشم توسط متخصص می‌توانند رویت شوند. فرد مبتلا احتمالا از مشکل ایجاد شده آگاه نخواهد شد. با پیشرفت بیماری، دروسن بزرگ‌تر می‌شود در مراحل بعدی بیماری، ممکن است سلول‌های اختصاصی شده برای بینایی در پشت چشم از بین بروند. این حالت تحت عنوان آتروفی جغرافیایی (geographic atrophy)شناخته می‌شود. برخی مواقع، رگ‌های خونی جدید خطرناکی در ماکولا رشد می‌کنند. این رگ‌های خونی جدید ممکن است خونریزی کرده و باعث ایجاد اسکار شوند. این حالت تحت عنوان AMD نئوواسکولار (neovascular) شناخته می‌شود. AMD نئوواسکولار و آتروفی جغرافیایی تحت عنوان AMD پیشرفته شناخته می‌شوند.
گفته شده که آنتی‌اکسیدان‌ها ممکن است از طریق واکنش با رادیکال‌های آزاد که در نتیجه فرآیند جذب نور تولید می‌شوند، از آسیب سلولی در شبکیه چشم (retina) پیشگیری کنند. داشتن رژیم غذایی حاوی سطوح بالاتری از ویتامین‌های آنتی‌اکسیدان و مواد معدنی (minerals) ممکن است خطر پیشرفت دژنراسیون ماکولار وابسته به سن را کاهش دهد (3). سبزیجات برگ سبز (Green leafy vegetables: GLVs) منبع مهمی از لوتئین محسوب می‌شوند، (4).
آسیب اکسیداتیو و کاهش توانایی‌های آنتی‌اکسیدانی دفاعی، عوامل اساسی در روند پیشرفت نورودژنراسیون شبکیه هستند. تشکیل بیش ‌از حد رادیکال‌های آزاد موجب اختلال در عملکرد میتوکندری، عدم تعادل سلولی و متابولیک می‌شود که با افزایش سن تشدید می‌یابد. بنابراین، کاهش ظرفیت آنتی‌اکسیدانی سیستمیک، استرس اکسیداتیو را در چشم‌افراد مبتلا به AMD گسترش می‌دهد که منجر به از دست دادن فوتورسپتورها، التهاب عصبی و در نهایت موجب از کار افتادن بافت شبکیه می‌شود(5).

روش کار

این مطلب بر اساس مطالعه مروری ثبت شده در کاکرین (نقش مکمل‌‌های ویتامین آنتی‌‌اکسیدان و مینرال برای کاهش سرعت پیشرفت دژنراسیون ماکولار وابسته به سن) همچنین مطالعات مروری نظام مند منتشر شده در سایر مجلات با استفاده از جستجوی PUBMED جهت بروزرسانی نتایج استفاده شده است.

نتایج

برای ارزیابی جامع ارتباط لوتئین و AMD، یک مرور سیستماتیک و فراتحلیل انجام شد. کارآزمایی‌های تصادفی کنترل‌شده (RCT) و مطالعات مورد-شاهدی (Case-Control) در مجموع، ۹ مطالعه با ۸۵۵ شرکت‌کننده مرتبط با این موضوع بررسی شدند. دراین مطالعه مشخص شد، بیماران مبتلا به AMD که مکمل لوتئین مصرف کرده بودند، افزایش معناداری در چگالی نوری رنگدانه ماکولا (MPOD) مشاهده شد.تحلیل زیرگروه‌ها نشان داد که میزان دوز و مدت مصرف مکمل می‌تواند تأثیر معناداری بر MPOD در بیماران AMD داشته باشد. همچنین، افزایش بیشتری در چگالی نوری رنگدانه ماکولا در بیمارانی که دوز بالاتر (۲۰ میلی‌گرم در روز) و مدت طولانی‌تر از لوتئین استفاده کرده بودند، مشاهده شد. اگرچه شواهد فعلی از سطح لوتئین در خون به‌عنوان یک نشانگر زیستی برای غربالگری زودهنگام افراد در معرض خطر بالای AMD حمایت نمی‌کند، اما این مطالعه نخستین فراتحلیلی بود که ارتباط بین لوتئین خون و بیماران AMD را بررسی کرده است. با توجه به ایمنی بالای لوتئین که در مطالعات متعدد تأیید شده است، یافته‌های این تحلیل نشان می‌دهد که مصرف لوتئین با دوز بالا (۲۰ میلی‌گرم در روز) و برای مدت طولانی (بیشتر از۶ ماه) می‌تواند برای بیماران AMD مفید باشد.(6)
در مطالعه مروری دیگری که اثربخشی آنتی‌اکسیدان‌های مختلف از جمله کاروتنوئیدها (لوتئین/زیگزانتین) ، زینک (روی)، ویتامین E و مولتی‌ویتامین‌ها را بر عملکرد بینایی و خطر پیشرفت به AMD پیشرفته بررسی شده است: ۱۳ مطالعه شامل ۸۵,۳۲۱ فرد که به‌صورت تصادفی در گروه‌های دریافت‌کننده مواد مغذی یا دارونما قرار گرفته بودند، بررسی شدند .نتایج فراتحلیل شبکه‌ای نشان داد که خطر پیشرفت به AMD پیشرفته در گروه دریافت‌کننده مولتی‌ویتامین بیشتر از گروه‌های دریافت‌کننده کاروتنوئیدها (لوتئین/زیگزانتین) و ویتامین E بود. زینک و کاروتنوئیدها (لوتئین/زیگزانتین) بیشترین تأثیر را در بهبود حدت بینایی (VA) داشتند. در نتیجه مصرف مکمل‌های مولتی‌ویتامین ممکن است از پیشرفت AMD به مراحل پیشرفته جلوگیری نکند. اما مکمل‌های حاوی زینک و کاروتنوئیدها (لوتئین/زیگزانتین) با بهبود عملکرد بینایی ارتباط داشتند. در میان تمام مکمل های مورد بررسی، کاروتنوئیدها (بتاکاروتن) بیشترین پتانسیل را برای جلوگیری از پیشرفت AMD به مراحل پیشرفته داشتند. (7)
در مرور کاکرین، شواهدی از مطالعاتی که در ایالات متحده آمریکا ، اروپا، چین و استرالیا که در مجموع، 11952 نفر بین 65 تا 75 سال وارد شده بودند، بررسی گردید. خطر سوگیری (bias) کارآزمایی‌هایی را که داده‌های آنها وارد مرور شدند، در سطح پایین یا نامشخص قضاوت شده است. در این مطالعه احتمال پیشرفت بیماری AMD تا درجات بالا (حالت پیشرفته) در افرادی که ویتامین‌های آنتی‌اکسیدان دریافت می‌کردند، کمتر بوده است (2445 شرکت‌کننده؛ 3 مطالعه؛ شواهد با قطعیت متوسط) این بدان معناست که در افراد با AMDخفیف (که احتمال پیشرفت بیماری در آنها پایین است) تعداد موارد پیشرفت بیماری به درجات بالا کمتر است (احتمال پیشرفت بیماری در هر 1000 نفری که ویتامین دریافت می‌کنند، تقریبا 4 مورد کم‌تر از افرادی خواهد بود که مکمل دریافت نمی‌کنند). در افراد مبتلا به AMDمتوسط( افرادی که خطر پیشرفت بیماری در آنها بالا است (تعداد موارد پیشرفت بیماری تا درجات بالا در هر 1000 نفری که ویتامین دریافت می‌کنند، تقریبا 78 مورد کم‌تر از افرادی خواهد بود که مکمل دریافت نمی‌کنند. شواهدی مبنی بر کاهش خطر پیشرفت بیماری AMD نئوواسکولار و آتروفی جغرافیایی نیز نشان داده شده است(3).
دریک مطالعه مروری که شامل ۲۴ فراتحلیل و ۲۹ پیامد سلامتی بود، مشخص شد که مصرف روزانه ۱۰۰ گرم سبزیجات برگ سبز موجب کاهش تقریباً ۲۵ درصدی خطر مرگ‌ومیر ناشی از بیماری عروق کرونر قلب و سکته مغزی می‌شود، همچنین رژیم حاوی لوتئین به‌طور معکوس با خطر ابتلا به بیماری دژنراسیون ماکولا و آب‌مروارید وابسته به سن ارتباط دارد(4)
دریک مرور سیستماتیک، که به بررسی پتانسیل حفاظت عصبی کاروتنوئیدهای زانتوفیل شامل لوتئین، زیگزانتین و مزو-زیگزانتین به‌عنوان استراتژی مکمل در مدیریت درمان نورو دژنراسیون شبکیه پرداخته است، نشان داده شده که مصرف بیشتر کاروتنوئیدها در رژیم غذایی، خطر ابتلا به AMD پیشرفته را کاهش می‌دهد، همچنین غلظت‌های بالاتر در رنگدانه ماکولا، بهبود قابل توجهی در عملکرد بینایی بیماران مبتلا به AMD نشان می‌دهد؛ اگرچه این فواید ممکن است در مراحل مختلف بیماری متفاوت باشد(5).
همچنین در مطالعه ای که تمامی شواهد موجود از 7 مرورهای سیستماتیک، 7کارآزمایی‌های تصادفی کنترل‌شده (RCTs) و 13مطالعات غیرتصادفی درباره ارتباط بین تغذیه، مکمل‌های آنتی‌اکسیدانی، ویتامین‌ها و مواد معدنی با بروز یا پیشرفت دژنراسیون ماکولای وابسته به سن (AMD) پرداخته است، نشان می دهد که مصرف بالای برخی مواد مغذی خاص مانند لوتئین و زیگزانتین، با کاهش خطر پیشرفت AMD از مراحل اولیه به مراحل پیشرفته همراه است (8).

نتیجه گیری

مطالعات مرور شده نشان می‌دهند که مصرف مکمل‌های آنتی‌اکسیدانی، به‌ویژه لوتئین و زیگزانتین، می‌تواند تأثیر مثبتی بر کاهش پیشرفت دژنراسیون ماکولای وابسته به سن (AMD) داشته باشد، به‌ویژه در بیماران با AMD متوسط تا پیشرفته.
مرور کاکرین و سایر فراتحلیل‌ها نشان داده‌اند که مکمل‌های حاوی لوتئین (۲۰ میلی‌گرم در روز) و مصرف طولانی‌مدت (بیشتر از۶ ماه)می‌توانند چگالی نوری رنگدانه ماکولا (MPOD) را افزایش داده و احتمال پیشرفت بیماری را کاهش دهند.
در مقایسه انواع مکمل‌ها، کاروتنوئیدها (بتاکاروتن، لوتئین و زیگزانتین) و زینک بیشترین تأثیر را در بهبود حدت بینایی (VA) و تأخیر پیشرفت AMD نشان داده‌اند، درحالی‌که مولتی‌ویتامین‌ها تأثیر قابل‌توجهی بر کاهش پیشرفت بیماری نداشته‌اند.
اگرچه سطح لوتئین در خون به‌عنوان نشانگر زیستی برای غربالگری زودهنگام افراد در معرض خطر بالای AMD تأیید نشده است، اما یافته‌های این بررسی نشان می‌دهد که مصرف مداوم و دوز بالای لوتئین می‌تواند به بیماران AMD کمک کند.
در نهایت، با توجه به ایمنی بالای لوتئین و سایر آنتی‌اکسیدان‌ها، مصرف این مکمل‌ها می‌تواند به‌عنوان یک استراتژی مکمل برای مدیریت AMD در نظر گرفته شود، اما برای تأیید قطعی این یافته‌ها، انجام مطالعات بیشتر با کیفیت بالاتر ضروری است.

رفرانس ها

1. Lim L, Guymer RH. Treatment and Prevention of Age-Related Macular Degeneration. J Pharm Pract Res. 2004;34(1):53–7.
2. Park L. Visual impairment in adults: Refractive disorders and presbyopia http://www.uptodate.com/contents/visual-impairment-in-adult... UpToDate. 2015;(movie 3):1–19.
3. Evans JR, Lawrenson JG. Antioxidant vitamin and mineral supplements for slowing the progression of age-related macular degeneration. Cochrane Database Syst Rev. 2023;2023(9).
4. Li N, Wu X, Zhuang W, Xia L, Chen Y, Wang Y, et al. Green leafy vegetable and lutein intake and multiple health outcomes. 2021;360(May).
5. Lem DW, Davey PG, Gierhart DL, Rosen RB. A Systematic Review of Carotenoids in the Management of Age-Related Macular Degeneration. 2021;1–37.
6. Liu Y, Ni M, Wu R, Yang Z, Zhu X, Chen J. The level and efficacy of lutein in patients with age-related macular degeneration: a comprehensive systematic review and meta-analysis. Ann Transl Med. 2022;10(6):299–299.
7. Angelia M, Amelia YS, Pratama KG. Mediterranean diet as a modifiable risk factor for age-related macular degeneration: A systematic review and meta-analysis. Tzu Chi Med J. 2024;36(2):223–30.
8. Hooft L, Pameijer EM, Heus P, Damen JAA, Ringens PJ, Imhof SM, et al. What did we learn in 35 years of research on nutrition and supplements for age-related macular degeneration : a systematic review. 2022;1541–52.

درجه قطعیت شواهد

?↑B : شواهد با قطعیت متوسط نشان می دهد که اثر ضعیف و مستقیم عامل مورد بررسی در پیامد مورد بررسی است.

ارسال نظر

ثبت