روش شناسی پاسخ به ادعاهای سلامت
مرحله 1-غربالگری سوالات: پس از دریافت سؤال در سامانه، سؤالات توسط مدیریت سامانه، مورد بررسی و غربالگری قرار می‌گیرند. سؤالاتی که شرایط لازم را نداشته باشند، با ذکر علت، در وضعیت رد شده قرار می‌گیرند و توضیحات مربوط به علت رد شدن، به ایمیل ثبت شده توسط فرستنده پیام ارسال می‌گردد در صورتی که سؤال مطرح شده حائز شرایط بررسی باشد، برای بررسی در اختیار تیم ارزیابی قرار می‌گیرد.
مرحله2- ویرایش سوالات و تعیین عنوان گزارش: سؤالاتی که شرایط لازم را دارا باشند به صورت سؤال قابل پاسخ‌دهی، ویرایش می‌شوند. برای ویرایش سؤالات سعی می‌شود از ساختار PICO استفاده شود. بر این اساس قسمت‌های مختلف سؤال مربوطه تفکیک می‌شود. قسمت‌های مختلف سؤال می‌تواند شامل جمعیت مورد مطالعه، عامل، مداخله یا علت مورد ادعا و پیامد یا معلول مطرح شده در ادعا باشد. سؤال ویرایش شده در سرخط پاسخ به سؤال و به حالت «عنوان» (Title) در گزارش هر سؤال می‌باشد. سپس به سؤال مربوطه حداقل یک تگ مناسب اختصاص داده می‌شود و وضعیت سؤال در حالت «تأیید شده» در سامانه منتشر می‌شوند و از طریق گزینه «سؤالات در انتظار پاسخ‌دهی» در صفحه اول سامانه برپایه قابل مشاهده می‌باشند.
مرحله 3- جستجوی نظام مند شواهد: سؤالات تأیید شده و ویرایش شده با قسمت‌های مشخص شده مورد جستجوی سیستماتیک قرار می‌گیرند. برای سؤالات مختلف بانک‌های اطلاعاتی متناسب مانند
PubMed, Health Evidence, Virtual Health Library, Web of Science, Embase, CINAHL, Cochrane Library, Google and Google Scholar
مورد جستجو قرار می‌گیرند. در صورتی که سؤال به موضوع خاصی بپردازد که بانک اطلاعاتی مشخص برای آن وجود داشته باشد، آن بانک اطلاعاتی نیز مورد جستجو قرار می‌گیرد. روش جستجو و بانک‌های اطلاعاتی جستجو شده در قسمت گزارش کامل موضوعات مطرح شده قابل مشاهده می‌باشند.
مرحله 4- غربالگری و دسته بندی منابع مرتبط: منابع استخراج شده در جستجوی اولیه، بر اساس عنوان و چکیده مورد غربالگری قرار می‌گیرند. منابع مرتبط از نظر سطح شواهد به چهار دسته مطالعات مروری، مطالعات کارآزمایی بالینی، مطالعات نیمه تجربی و مشاهده‌ای و گزارش مورد یا موارد تقسیم‌بندی می‌شوند.
مرحله 5- تجمیع منابع مناسب و پاسخ اولیه: در مرحله بعد، ابتدا مطالعات مروری بررسی می‌شوند و در صورت در دسترس بودن مطالعات مروری با کیفیت، نتیجه کلی حاصل از ارزیابی به‌روزترین و با کیفیت‌ترین مطالعات مروری انجام شده، گزارش شده و پاسخ سؤال به زبان ساده تنظیم و در سامانه در بخش خلاصه، منتشر می‌شود. در این مرحله وضعیت سؤال به حالت «پاسخ داده شده» تغییر می‌کند. در صورتی که مطالعات مروری با کیفیت، برای سؤال مربوطه پیدا نشود، مطالعات کارآزمایی بالینی مورد بررسی قرار می‌گیرد و یا به تناسب موضوع، مطالعات مشاهده‌ای کوهورت و مورد شاهدی با کیفیت (برپایه جمعیت و یا مطالعات مورد شاهده‌ای در داخل مطالعات کوهورت) مورد بررسی قرار می‌گیرند و نتیجه به‌دست آمده از آنها در قسمت «پاسخ کلی به سؤال» منتشر می‌شود.
مرحله 6- ارزیابی قطعیت شواهد و گزارش کامل: برای نشان دادن قطعیت شواهد بدست آمده، از نشانگرهای زیر استفاده می شود:
- طرح مطالعه مروری یا مرور بر مطالعات مروری (umbrella review)
- سیستماتیک بودن مطالعه: داشتن استراتژی جستجو، انتخاب استاندارد مطالعات، فرم جمع آوری اطلاعات و ارزیابی نقادانه مطالعات اولیه
- داشتن پروتکل ثبت شده: پروتکل چاپ شده در مجلات علمی یا سامانه های ثبت پروتکل مانند Cochrane، Campbell ، JBI وسایر گروه های علمی ثبت که دارای رویکرد داوری پروتکل ها هستند.
-Directness : تناسب اهداف مطالعه با عنوان مورد بررسی
- تعداد مطالعات وارد شده به مطالعه مروری و حجم نمونه کلی مورد استفاده در نتیجه گیری
-ترکیب شواهد مطالعات مروری و دانش ضمنی (Tacit Knowledge)
-ترکیب شواهد بدست آمده از مطالعات مروری با مطالعات علوم پایه و مطالعات حیوانی
بر اساس موارد فوق در شواهد مورد استفاده برای گزارش های تهیه شده در هر عنوان، نتایج بدست آمده در گزارش ها به چهاردسته به شکل زیر طبقه بندی می شوند:
قطعیت بالا (A)
قطعیت متوسط (B)
قطعیت ضعیف (C)
قطعیت بسیار ضعیف (D)
همچنین بر اساس قسمت نتیجه گیری کلی مطالعات وارد شده در صورتی که که نتیجه گیری گزارش به صورت هموژن، نشان دهنده ارتباط قوی و مثبت عامل مورد بررسی در پیامد مورد بررسی باشد، علامت ↑↑ به نشانگر قطعیت (A، B، C و D) اضافه خواهد شد. در صورتی که نتیجه گیری گزارش نشان دهنده اثر ضعیف و مثبت عامل مورد بررسی در پیامد مورد بررسی باشد، علامت ↑? به نشانگر قطعیت (A، B، C و D) اضافه خواهد شد. در صورتی که که نتیجه گیری گزارش نشان دهنده اثر قوی و منفی عامل مورد بررسی در پیامد مورد بررسی باشد، علامت ↓↓ به نشانگر قطعیت (A، B، C و D) اضافه خواهد شد. در صورتی که نتیجه گیری گزارش نشان دهنده اثر ضعیف و منفی عامل مورد بررسی در پیامد مورد بررسی باشد، علامت ↓? به نشانگر قطعیت (A، B، C و D) اضافه خواهد شد. در مواردی که شواهد همگرا نشان دهنده عدم ارتباط بین عامل مورد نظر و پیامد مورد نظر باشند از علامت ؟؟ در کنار نشانگر قطعیت استفاده می شود. به این ترتیب برای نتایج بدست آمده از بررسی های سامانه، نشانگرهای قطعیت شامل یک حرف (A، B، C یا D) و دو علامت از بین علامتهای (↑↓؟ )می باشد. که تفسیر آنها در جدول زیر آمده است:
