اکثر شواهد موجود در مورد اثر زنجبیل بر شاخص های مختلف کنترل دیابت کیفیت پایینی دارند و نیاز به مطالعات بیشتری با کیفیت روش‌شناسی بالا برای تأیید اثرگذاری مکمل‌های زنجبیل در کنترل شاخص‌های دیابت نوع 2 وجود دارد. بعضی شواهد نشان می‌دهند که زنجبیل ممکن است در طولانی مدت بر کنترل گلوکز در بیماران مبتلا به دیابت نوع2 تأثیر بگذارد. مصرف منظم مکمل زنجبیل، وقتی با مداخلات تغذیه‌ای و سبک زندگی ترکیب شود، می‌تواند یک به عنوان جزئی از یک برنامه مداخله برای مدیریت دیابت نوع ۲ مطرح باشد. اما به هر حال سطح کیفیت شواهد منتشر شده در این موضوع پایین است و مقالات منتشر شده فعلی همچنان توانایی محدودی برای پاسخ به این سوال دارند که آیا مصرف زنجبیل باعث کنترل قند خون می شود یا خیر. همچنین در مورد مقدار مصرف و اثرات ناخواسته احتمالی مطالعات کمی انجام شده است.

عنوان

آیا مصرف زنجبیل در کاهش قند خون بیماران دیابتی تاثیر دارد؟

خلاصه پاسخ

مقدمه

دیابت یک بیماری مزمن متابولیک است که در آن انسولینی که از لوزالمعده تولید می‌شود کارش را به‌ درستی انجام نمی‌دهد یا اینکه لوزالمعده قادر به تولید انسولین کافی نیست. درنتیجه میزان قند خون (گلوکز) از حالت استاندارد بالاتر می‌رود. سلول‌های بدن فرد مبتلا به دیابت نوع ۲ توانایی جذب قند از مواد غذایی خوراکی را ندارند. سطوح بالای گلوکز خون می‌تواند منجر به اختلال شدید در اندام های مختلف شود. دیابت نوع ۲ شایع‌ترین نوع دیابت است که معمولا در بزرگسالی و غالبا در نتیجه سبک زندگی اشتباه ایجاد می‌شود. از عوامل خطر ابتلا به این بیماری، چاقی، چربی شکمی، ورزش نکردن و سابقه خانوادگی هستند. تکرر ادرار، احساس گرسنگی و تشنگی شدید، ضعف و خستگی، خشکی پوست و کاهش وزن ناخواسته از علائم اصلی این بیماری است. دیابت نوع 1، که اغلب درسنین پایین تر از 18 سال ظاهر می‌شود، یک بیماری خود ایمنی است و در آن سلول های ایمنی به سلول های سازنده انسولین در لوزالمعده حمله میکنند و آن ها را از بین میبرند، در نتیجه لوزالمعده دیگر قادربه ساخت انسولین نیست.
اهمیت مداخلات غذایی در پیشگیری و مدیریت بیماری دیابت در مطالعات مختلف مود تاکید قرار گرفته است و استفاده از مکمل‌های غذایی و داروهای گیاهی را برای درمان دیابت نوع ۲ توصیه شده است. گیاهان دارویی حاوی فیتوکمیکال ها می توانند اثرات پایین آورنده گلوکز را داشته باشند. زنجبیل (نام علمی: Zingiber officinale Roscoe) به عنوان یکی از این نوع گیاهان ، یک ادویه مهم آشپزی و داروی گیاهی است که در سراسر جهان استفاده می‌شود. جینجرول‌ها، اجزای اصلی تند زنجبیل، به عنوان کمک کننده در درمان دیابت شناخته شده‌اند(1).
مکانیسم محتمل اثرات ضد دیابتی زنجبیل شامل مهار چندین مسیر رونویسی، پراکسیداسیون چربی‌ها، آنزیم‌های متابولیزه کننده کربوهیدرات، و HMG-CoA ردوکتاز و فعال‌سازی ظرفیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان و گیرنده‌های لیپوپروتئین با چگالی کم است. با هدف قرار دادن این مسیرها، زنجبیل اثرات درمانی ضد دیابتی خود را با افزایش حساسیت/سنتز انسولین، محافظت از سلول‌های لوزالمعده، کاهش تجمع چربی، کاهش استرس اکسیداتیو و افزایش جذب گلوکز توسط بافت‌ها را نشان می‌دهد. علاوه بر این، زنجبیل به عنوان یک آنتی‌اکسیدان اثرات محافظتی علیه چندین عارضه مرتبط با دیابت، از جمله نفروپاتی و آب مروارید دیابتی را نیز نشان می‌دهد(2).

روش کار

این مطالعه با جستجوی سیستماتیک در پایگاه اطلاعاتی PubMed تهیه شده است. برای این موضوع تا کنون مطالعه مروری کاکرین انجام نشده است.

نتایج

یک مرور نظام‌مند و متاآنالیز در سال2024 شامل پنج مطالعه کارآزمایی بالینی با هدف بررسی تأثیر مکمل خوراکی زنجبیل در درمان دیابت نوع 2 نشان داده است که مکمل‌های زنجبیل تأثیر چندانی برمقدار FBS یا HbA1c نداشتند. با این حال، مطالعات وارد شده نتایج متفاوتی را گزارش کرده بودند. در دو مطالعه کارآزمایی بالینی (با کیفیت متوسط) کاهش قابل‌توجهی را درمقدار FBS نشان داده اند(3,4). این نتایج می تواند نشان می‌دهد که اینکه زنجبیل ممکن است به عنوان یک درمان کمکی برای کنترل دیابت به صورت بالقوه اثراتی داشته باشد، تأثیر کلی آن بر کنترل قند خون در دیابت نوع 2 زمانی که نتایج مطالعات مختلف در نظر گرفته می شود چندان قابل توجه نمی باشد(5).
یک مرور نظام‌مند و متاآنالیزدر سال 2021 برای تعیین تأثیر مکمل‌های زنجبیل بر شاخص‌های التهابی مانند پروتئین واکنش‌گر C [hs-CRP]، فاکتور نکروز توموری آلفا [TNF-a] و اینترلوکین-6 [IL-6] در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 انجام شده که مصرف مکمل‌های زنجبیل بر شاخص‌های التهابی و استرس اکسیداتیو در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 اثرات متناقضی را نشان داده است. نتایج تجمیع شده پنج مطالعه کارآزمایی بالینی تصادفی شده در این مطالعه مروری، نشان داد که مکمل‌های زنجبیل باعث کاهش قابل توجه در پروتئین واکنش‌گر C ، TNF-aو IL-6 در بیماران مبتلا به دیابت نوع2 شدند (اختلاف میانگین وزنی پروتئین واکنشگرC mg/L 0.42،TNF-a: 12.13 pg/mLو IL-6: 0.61 pg/mL گزارش شده است). ارزیابی کیفیت مطالعات نشان داد که همه مطالعات شامل شده دارای خطر بالای سوگیری و سطح کیفیت پایین بودند. همچنین با وجودی که نتایج این متاآنالیز نشان می‌دهد که مکمل‌های زنجبیل شاخص‌های التهابی را در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 کاهش دادند، کاهش مشاهده شده نسبتاً کوچک بود و تأثیر بالینی آن نامشخص است(6).
در مطالعه مروری نظام مند دیگر که در سال 2018 شامل 8 مطالعه کارازمایی بالینی تصادفی و مجموعاً ۴۵۴ شرکت‌کننده مبتلابه دیابت نوع2 که یک گروه زنجبیل (۱۶۰۰–۴۰۰۰ میلی‌گرم روزانه) مصرف کرده اند و گروه دیگر مصرف نکرده بودند، مقدار قند خون ناشتا (FBS) و هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1c) در نقطه شروع و پیگیری برای مشاهده تغییرات معنادار ارزیابی شدند. نتایج این مطالعه نشان داده است که تفاوت معناداری در قند خون ناشتا وجود ندارد (اختلاف میانگین وزن داده شده: 0.27, P=.91). با این حال، در میان شرکت‌کنندگانی که زنجبیل مصرف کردند، بهبودی معناداری در HbA1c از نقطه شروع تا پیگیری مشاهده شد. در حالی که در گروه کنترل، تفاوت معناداری در HbA1c مشاهده نشد(7) ((اختلاف میانگین وزن داده شده: 0.46, P=.02).
در مطالعه مروری دیگری در سال 2018 با 10 کارآزمایی بالینی تصادفی و مجموعاً شامل ۴۹۰ نفر بیمار مبتلا به دیابت نوع 2 به بررسی اثرات زنجبیل پرداخته است. نتایج این مطالعه نشان داد که زنجبیل در کنترل قند خون و حساسیت به انسولین اثر دارد. همچنین زنجبیل به وضوح قند خون ناشتا را در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2کاهش میدهد (-21.24; p < 0.001) به علاوه، اثرات قابل توجهی در بهبود پروفایل چربی نیز نشان می‎دهد(8).

در سال 2015 یک مرورسیستماتیک از پنج کارآزمایی بالینی تصادفی (RCT) انجام شد که چهار مطالعه از این آنها مطالعات با کیفیت بالا در نظر گرفته شدند و مدت پیگیری بیماران در آن‌ها ۸ هفته یا بیشتر بود؛ نتایج اندازه‌گیری‌شده شامل قند خون ناشتا و انسولین، شاخص مقاومت به انسولین (IR) و سطح هموگلوبین A1c (HbA1c) بود که تفاوت‌ها در متاآنالیز ارزیابی شدند. این مطالعه نشان داد که زنجبیل باعث کاهش معنادار سطح قند خون ناشتا(کاهش 18.74 ) و سطح HbA1c (کاهش 1.66)می‌شود، اما تأثیر معناداری بر انسولین ناشتا ندارد(9).

در مطالعات کارآزمایی بالینی مهم در این زمینهْ یک مطالعه کارآزمایی بالینی دو بازو، دوسوکور، و کنترل شده با دارونماکه به تازگی منتشر شده است، اثربخشی و ایمنی زنجبیل در 76 بیمار مبتلا به دیابت نوع ۲ و بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) ارزیابی شد. بیماران به طور تصادفی برای دریافت کپسول‌های زنجبیل (۱۰۰۰ میلی‌گرم، دو بار در روز) یا کپسول‌های دارونما (به همان روش تجویز) برای مدت سه ماه تقسیم‌بندی شدند. در گروه زنجبیل کاهش در سطح انسولین سرمی و مقاومت به انسولین مشاهده شد(10).

در یک کارازمایی بالینی دیگر که به صورت تصادفی، دوسوکور و با گروه دارونما انجام شده است 88 فرد مبتلا به دیابت به صورت تصادفی به دو گروه زنجبیل و دارونما تقسیم شدند. گروه مصرف کننده زنجبیل روزانه سه کپسول یک گرمی حاوی پودر زنجبیل و گروه دارونما سه کپسول یک گرمی حاوی میکروکریستال دریافت کردند. این مطالعه به مدت 8 هفته ادامه داشت. شاخص‌هایی مانند هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1c)، فروکتوزامین، قند خون ناشتا (FBS)، انسولین ناشتا، شاخص ارزیابی مقاومت به انسولین (HOMA-IR)، عملکرد سلول‌های لوزالمعده، حساسیت به انسولین و شاخص بررسی حساسیت به انسولین قبل و بعد از مداخله ارزیابی شدند.میانگین قندخون ناشتا در گروه زنجبیل کاهش 10.5% نشان داد، در حالی که میانگین در گروه دارونما افزایش 21% داشت. تغییرات میانگین HbA1c مطابق با تغییرات FBS بود. تفاوت آماری در دو گروه قبل و بعد از مداخله از نظر میانگین انسولین ناشتا، و شاخص ارزیابی مقاومت به انسولین HOMA-IR مشاهده شد که در آن تفاوت میانگین به طور قابل ملاحظه‌ای در گروه مداخله ‌(دریافت کننده مکمل زنجبیل) بیشتر بود(11).

نتیجه گیری

رفرانس ها

1. Priya Rani M, Padmakumari KP, Sankarikutty B, Lijo Cherian O, Nisha VM, Raghu KG. Inhibitory potential of ginger extracts against enzymes linked to type 2 diabetes, inflammation and induced oxidative stress. Int J Food Sci Nutr. 2011;62(2):106–10.
2. Akash MSH, Rehman K, Tariq M, Chen S. Zingiber officinale and type 2 diabetes mellitus: Evidence from experimental studies. Crit Rev Eukaryot Gene Expr. 2015;25(2):91–112.
3. Arzati MM, Honarvar NM, Saedisomeolia A, Anvari S, Effatpanah M, Arzati RM, et al. The effects of ginger on fasting blood sugar, hemoglobin A1c, and lipid profiles in patients with type 2 diabetes. Int J Endocrinol Metab. 2017;15(4):0–6.
4. Nafiseh Khandouzia, Farzad Shidfarb*, Asadollah Rajabc TR, Taherif PH and MM, ADepartment. The Effects of Ginger on Fasting Blood Sugar, Hemoglobin A1c, Apolipoprotein B, Apolipoprotein A-I and Malondialdehyde in Type 2 Diabetic Patients. Iran J Pharm Res. 2015;14(July 2013):131–40.
5. Schumacher JC, Mueller V, Sousa C, Peres KK, da Mata IR, Menezes RCR, et al. The effect of oral supplementation of ginger on glycemic control of patients with type 2 diabetes mellitus - A systematic review and meta-analysis. Clin Nutr ESPEN [Internet]. 2024;63:615–22. Available from: https://doi.org/10.1016/j.clnesp.2024.07.011
6. Mohammad A, Falahi E, Mohd Yusof BN, Hanipah ZN, Sabran MR, Mohamad Yusof L, et al. The effects of the ginger supplements on inflammatory parameters in type 2 diabetes patients: A systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. Clin Nutr ESPEN [Internet]. 2021;46:66–72. Available from: https://doi.org/10.1016/j.clnesp.2021.10.013
7. Huang FY, Deng T, Meng LX, Ma XL. Dietary ginger as a traditional therapy for blood sugar control in patients with type 2 diabetes mellitus. Med (United States). 2019;98(13):1–7.
8. Zhu J, Chen H, Song Z, Wang X, Sun Z. Effects of Ginger (Zingiber officinale Roscoe) on Type 2 Diabetes Mellitus and Components of the Metabolic Syndrome: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Evidence-based Complement Altern Med. 2018;2018.
9. Daily JW, Yang M, Kim DS, Park S. Efficacy of ginger for treating Type 2 diabetes: A systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. J Ethn Foods [Internet]. 2015;2(1):36–43. Available from: http://dx.doi.org/10.1016/j.jef.2015.02.007
10. Ghoreishi PS, Shams M, Nimrouzi M, Zarshenas MM, Lankarani KB, Fallahzadeh Abarghooei E, et al. The Effects of Ginger (Zingiber Officinale Roscoe) on Non-Alcoholic Fatty Liver Disease in Patients with Type 2 Diabetes Mellitus: A Randomized Double-Blinded Placebo-Controlled Clinical Trial. J Diet Suppl [Internet]. 2024;21(3):294–312. Available from: https://doi.org/10.1080/19390211.2023.2263788
11. Mozaffari-Khosravi H, Talaei B, Jalali BA, Najarzadeh A, Mozayan MR. The effect of ginger powder supplementation on insulin resistance and glycemic indices in patients with type 2 diabetes: A randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Complement Ther Med [Internet]. 2014;22(1):9–16. Available from: http://dx.doi.org/10.1016/j.ctim.2013.12.017

درجه قطعیت شواهد

?↑B : شواهد با قطعیت متوسط نشان می دهد که اثر ضعیف و مستقیم عامل مورد بررسی در پیامد مورد بررسی است.

ارسال نظر

تاریخ انتشار:
1404/01/17