عنوان

آیا ماساژ درمانی در بیماران سیستم عصبی مؤثر است؟

خلاصه پاسخ

ماساژ درمانی به طور کلی به عنوان دستکاری دستی بافت‌های نرم از جمله عضلات، بافت همبند، تاندون‌ها، رباط‌ها و پوست با استفاده از درجات مختلف فشار و حرکت تعریف می‌شود. درباره اثربخشی انواع ماساژ در بیماری‌های عصبی مطالعات مروری متعددی انجام شده است. در بیماران با اختلالات حرکتی مانند پارکینسون و فلج مغزی عمدتاً تکنیک‌های ماساژ در بهبود این اختلالات مؤثر است. در سایر موارد، نتایج متناقض است و شواهد کافی برای تصمیم‌گیری وجود ندارد. درباره مقایسه اثربخشی تکنیک‌های مختلف ماساژ هم شواهد با کیفیت بالا وجود ندارد.

مقدمه

ماساژ درمانی به طور کلی به عنوان دستکاری دستی بافت‌های نرم از جمله عضلات، بافت همبند، تاندون‌ها، رباط‌ها و پوست با استفاده از درجات مختلف فشار و حرکت تعریف می‌شود. هدف آن تقویت عملکرد فیزیکی، کمک به کاهش استرس و درد، فرآیندهای بهبودی و تقویت آرامش است.
ماساژ درمانی انواع متعددی دارد. برخی تکنیک‌های این مداخله شامل موارد زیر است:
۱. ماساژ سوئدی: با ضربات طولانی، سُر خوردن، ورز دادن، حرکات دایره‌ای عمیق، لرزش و ضربه زدن مشخص می‌شود.
۲. ماساژ عمیق بافت: بر لایه‌های عمیق‌تر بافت عضلانی با استفاده از ضربات آهسته‌تر یا تکنیک‌های اصطکاکی در سراسر عضله تمرکز می‌کند.
۳. رهاسازی میوفاشیال: شامل اعمال فشار مداوم به بافت همبند و عضلانی برای از بین بردن درد و بازگرداندن حرکت است.
۴. درمان نقاط ماشه‌ای: مناطق سفت خاصی را در بافت عضلانی هدف قرار می‌دهد که باعث درد در سایر قسمت‌های بدن می‌شود.
۵. رفلکسولوژی: شامل اعمال فشار به نقاط خاصی روی پاها، دست‌ها یا گوش‌ها است که با اندام‌ها و سیستم‌های مختلف بدن متناظر هستند.

اثرات ماساژ درمانی در شرایط مختلف با نتایج متفاوت مورد مطالعه قرار گرفته است:
مدیریت درد: یک بررسی کاکرین در مورد کمردرد نشان داد که ماساژ، تسکین کوتاه‌مدتی را برای کمردردهای حاد و مزمن ایجاد می‌کند، اما مزایای طولانی‌مدت محدودی دارد. این مورد توسط مرور نظام‌مند دیگری پشتیبانی می‌شود که شواهد متوسطی را برای اثربخشی کوتاه‌مدت در کاهش شدت درد برجسته می‌کند. در دردهای مرتبط با سرطان، یک متاآنالیز، کاهش قابل‌توجهی را در درد پس از ماساژ در مقایسه با عدم درمان یا مراقبت مرسوم نشان داد. 
بهبود عملکرد: تأثیر تکنیک رهاسازی میوفاشیال؛ روی بهبود عملکرد در بیماران مبتلا به درد مزمن اسکلتی- عضلانی نشان داده شده است، اگرچه شواهد به دلیل تنوع در کیفیت مطالعات غیرقطعی است. همچنین درمان‌های دستی از جمله ماساژ اثربخشی قابل مقایسه با درمان‌های دارویی مانند پروپرانولول را برای پیشگیری از میگرن نشان داده‌اند، اما از کاستی‌های روش‌ شناختی رنج می‌برند که نیاز به تحقیقات بیشتر دارد.
فواید روان‌شناختی: مطالعات روی ماساژ نوزاد فوایدی مانند کاهش استرس را برای نوزادان و والدین در بخش‌های مراقبت‌های ویژه همراه با افزایش وزن و نتایج رشد عصبی برای نوزادان نارس نشان می‌دهد.همچنین رفلکسولوژی در کاهش اضطراب بیماران، مراقبت تسکینی نویدبخشی را نشان داده است، اگرچه شواهد به دلیل حجم نمونه کوچک و ناهمگونی بین مطالعات، کیفیت پایینی دارند.
اثرات فیزیولوژیکی: طبق یک مرور نظام مند، درمان‌های فیزیوتراپی شامل ماساژ با کاهش شدت درد قاعدگی در مدیریت اختلال قاعدگی اولیه مؤثر بوده است. برای بیماران انسدادی مزمن ریه که ماساژدرمانی دستی دریافت می‌کنند، بهبودهایی در عملکرد تنفسی مشاهده شد، اگرچه شواهد قابل‌توجهی وجود ندارد.
نقش ماساژ درمانی در مدیریت بیماری‌های عصبی در شرایط مختلف از جمله میگرن، سردردهای تنشی، سردردهای سرویکوژنیک، فلج بل، فلج مغزی و نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی‌درمانی بررسی شده است. با این حال، به دلیل محدودیت‌های روش‌شناختی قابل‌توجه در مطالعات موجود (مانند حجم نمونه کوچک و فقدان کنترل‌های دقیق) هنوز نمی‌توان نتیجه‌گیری قطعی در مورد اثربخشی آن گرفت. تحقیقات آینده باید بر روی مطالعات مداخله‌ای کیفیت بالا با روش‌های دقیق متمرکز شود تا پتانسیل درمانی انواع مختلف ماساژ درمانی را بهتر روشن کند.

روش کار

این مطلب بر اساس مطالعات مروری نظام‌مند منتشر شده با استفاده از جستجوی PubMed تنظیم شده است.

نتایج

فیبرومیالژی
یک مطالعه مروری سال ۲۰۲۱ نشان داد رهاسازی میوفاشیال ممکن است بتواند در بهبود فیبرومیالژی سودمند باشد، هرچند نیاز به شواهد بیشتر وجود دارد. همچنین یک مطالعه مروری سال ۲۰۱۴ نشان داد ماساژ درمانی با مدت حداقل ۵هفته اثرات مفید بر بهبود درد، اضطراب و افسردگی در مبتلایان به فیبرومیالژی دارد. همچنین مرور دیگری در سال ۲۰۱۵ نتیجه گرفت اکثر سبک‌های ماساژ درمانی کیفیت زندگی بیماران فیبرومیالژی را بهبود می‌بخشد.

پارکینسون
یک مطالعه مروری در سال ۲۰۲۰ در مورد ماساژ درمانی به عنوان درمان مکمل مبتلایان به پارکینسون نشان داد علیرغم نگرانی‌های روش شناختی در مورد شواهد، طیف وسیعی از تکنیک‌های ماساژ ایمن با اثرات مفید بر علائم حرکتی و غیرحرکتی پارکینسون وجود دارد. اما مطالعات با پیگیری کافی برای توجیه معرفی ماساژ درمانی در درمان موردنیاز است. مطالعه مروری دیگری در سال ۲۰۲۲ نشان داد ماساژ درمانی می‌تواند علائم حرکتی این بیماران را بهبود دهد.

سکته مغزی
یک مطالعه مروری در سال ۲۰۲۱ به بررسی اثر ماساژ درمانی در بهبود عوارض سکته مغزی پرداخت. نتایج حاکی از این بود که ماساژ به‌ویژه نوعی از ماساژ چینی به نام توئینا (tuina) علاوه بر درمان‌های معمول برای بهبود عملکرد حرکتی و کاهش سفتی عضلانی پس از سکته مغزی مؤثر است. همچنین مرور دیگری در سال ۲۰۲۲ نشان داد نوعی ماساژ فشاری به نام مریدین به عنوان یک درمان جایگزین و مکمل به نظر می‌رسد مزایای کوتاه مدتی در بهبود عملکرد حرکتی، کیفیت زندگی، بهبود تعادل و اسپاسم عضلانی پس از سکته مغزی دارد. هرچند در این مورد شواهد با کیفیت پایین بودند.

سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
یک مطالعه مروری در سال ۲۰۲۰ نشان داد ماساژ توئینا (Tuina) همراه با درمان‌های معمول ممکن است برای بهبود علائم کلی اسهال IBS نسبت به درمان‌های معمول برتر باشد. با توجه به مسائل روش‌شناختی موجود و ناهمگنی مداخلات، این یافته‌ها باید در مطالعات تصادفی‌شده در مقیاس بزرگ و قوی تأیید شوند.

درمان کم‌توجهی/ بیش‌فعالی (ADHD)
مطالعه مروری با کیفیت متوسط در سال ۲۰۱۹ درباره اثر ماساژ درمانی در درمان بیش‌فعالی (ADHD) کودکان و نوجوانان نشان داد به نسبت، این مداخله می‌تواند در این افراد مفید باشد و حتی در برخی مطالعات قابل رقابت با درمان‌های دارویی مانند ریتالین بود.

انواع درد
الف- گردن درد
جدیدترین مرور کاکرین در سال ۲۰۲۴ به بررسی اثرات ماساژ درمانی بر گردن درد پرداخته است. با توجه به شواهد با قطعیت پایین در این زمینه، سهم ماساژ در مدیریت گردن درد نامشخص است. برای گردن درد حاد و مزمن، ماساژ ممکن است در مقایسه با دارونما، تفاوت اندکی در بهبود درد، ناتوانی عملکردی، کیفیت زندگی و موفقیت درمان داشته باشد. کارآزمایی‌های بزرگتر و به خوبی طراحی شده موردنیاز است. این یافته‌ها در مرورهای سال‌های قبلی در مورد اثرات ماساژ درمانی‌های مختلف تکرار شده است.

ب- کمردرد
مرور کاکرین در سال ۲۰۱۵ به بررسی اثرات ماساژ در کمردرد پرداخت. نتایج درباره ماساژ درمانی مؤثر برای کمردرد اطمینان کمی داشت. کمردرد حاد، تحت حاد و مزمن تنها در کوتاه‌مدت با ماساژ بهبود یافت. همچنین بهبود عملکرد در نوع تحت حاد و مزمن فقط در کوتاه‌مدت یافت شد.
یک مطالعه مروری سال ۲۰۲۱ به بررسی رهاسازی میوفاشیال در کمردرد مبتلایان به انحراف ستون مهره‌ها پرداخت. نتایج نشان داد ترکیبی از برنامه‌های رهاسازی میوفاشیال و اصلاح وضعیتی ممکن است برای کاهش انحراف و کمردرد مناسب باشد. با این حال مطالعات بیشتری موردنیاز است. در مورد اثر توئینا (tuina) در کمردرد مزمن هم، مطالعه مروری سال ۲۰۲۳ نتیجه گرفت با وجود نتایج امیدوارکننده نیاز به مطالعات بزرگتر برای نتیجه‌گیری قطعی وجود دارد.
ج- درد شانه
مطالعه مروری سال ۲۰۱۴ دریاره ماساژ بافت نرم در درد شانه شواهد با کیفیت پایینی را یافت و بنابراین نتیجه‌گیری ممکن نشد.
د- انواع سردرد
مطالعه مروری جدیدی در سال ۲۰۲۴ به بررسی ماساژ ملایم سر(کرانیوساکرال) در انواع سردرد پرداخت. شواهد با قطعیت بسیار پایین نشان می‌دهد که این ماساژ اثرات بالینی بی‌اهمیتی بر شدت درد دارد، در حالی که هیچ اثر قابل‌توجهی در اثر ناتوانی یا سردرد مشاهده نشد.
نتایج یک مرور سال ۲۰۲۴ برای اثر آزادسازی عضلات صورت در درمان سردرد تنشی یا میگرن نشان داد کاهش درد و ناتوانی در سردرد تنشی ایجاد شد اما کیفیت شواهد مطلوب نبود. همچنین در میگرن اثر مثبتی دیده نشد.
د- دردهای مزمن
درباره اثربخشی ماساژ تای در درمان دردهای مزمن یک مرور در سال ۲۰۱۵ با بررسی ۶مطالعه به این نتیجه رسید که اثر کاهنده درد با این ماساژ می‌تواند تا ۱۵هفته ادامه داشته باشد. اما بررسی اثرات طولانی‌مدت و تعیین‌کننده‌های اثر درمان نیاز به مطالعات بیشتر دارد.

فلج مغزی
یک مطالعه مروری در سال ۲۰۲۰ به بررسی اثر ماساژ در کودکان مبتلا به فلج مغزی پرداخته است. ماساژ می‌تواند به عنوان مکمل درمان‌های سنتی برای بهبود فلج مغزی همراه با اسپاسم عضلانی استفاده شود. روش‌ها و معیارهای تصمیم‌گیری شفاف‌تر باید در مطالعات آتی مورد استفاده قرار گیرند. همچنین مطالعات مداخله‌ای تصادفی شده برای تعیین نوع ماساژ، ماساژدهنده و روغن‌های مورد استفاده برای بررسی دقیق اثرات فوری و طولانی‌مدت موردنیاز است.

مولتیپل اسکلروزیس (MS)
در یک مطالعه مروری سال ۲۰۲۲ برای بررسی ماساژ به عنوان درمان مکمل بیماران MS، رویکردهای مختلف ماساژ به طور مؤثر علائمی مانند خستگی، درد، اضطراب، افسردگی و اسپاسم را بهبود بخشید. درد و خستگی با ماساژ سوئدی بیشترین بهبود را نشان داد، در حالی که اضطراب و افسردگی به طور مؤثر با رفلکسولوژی بهبود یافت. مطالعه مروری دیگری در سال ۲۰۲۱ هم اثرات مثبت ماساژ در درد، احساس خستگی و کیفیت زندگی بیماران را نشان داد. هرچند مطالعه مروری دیگری در ۲۰۲۲ نشان داد که اثر رفلکسولوژی به خاطر تعداد نمونه کم در مطالعات مداخله‌ای قابل نتیجه گیری نهایی نیست.

اوتیسم
در مورد بررسی اثر ماساژ درمانی در طیف اوتیسم، یک مطالعه مروری در سال ۲۰۲۲ شواهد کافی برای نتیجه‌گیری وجود نداشت. پیشنهاد شد مطالعات آتی باید شامل تعداد نمونه بیشتر با کورسازی نسبت به مداخلات و به‌کارگیری معیار سنجش مناسب و پیگیری طولانی‌مدت باشد. این نتیجه در مرورهای قبلی هم تکرار شده است.

دمانس و آلزایمر
مرور کاکرین در سال ۲۰۰۶ نشان داد ماساژ و لمس ممکن است به عنوان جایگزین یا مکمل درمان‌های دیگر در مدیریت رفتاری و عاطفی مرتبط با زوال عقل باشد. بااین‌حال برای ارائه شواهد قطعی تحقیقات بیشتری مورد نیاز است. مطالعه مروری دیگری در سال ۲۰۱۹ درباره اثر ماساژ دستی در مبتلایان به دمانس نشان داد ممکن است این مداخله باعث بهبود علایم رفتاری و روان‌شناختی شود.

سندرم خستگی مزمن
یک مطالعه مروری در سال ۲۰۲۴ درباره اثربخشی ماساژ در سندرم خستگی مزمن انجام شد. نتایج نشان داد خستگی فیزیکی و ذهنی در اثر این مداخله کاهش می‌یابد. بنابراین می‌تواند درمان کمکی در این بیماران باشد.

نتیجه گیری

درباره اثربخشی انواع ماساژ در بیماری‌های عصبی مطالعات مروری متعددی انجام شده است. در بیماران با اختلالات حرکتی مانند پارکینسون و فلج مغزی عمدتا تکنیک‌های ماساژ در بهبود این اختلالات مؤثر است. در سایر موارد نتایج متناقض است و شواهد کافی برای تصمیم‌گیری وجود ندارد. درباره مقایسه اثربخشی تکنیک‌های مختلف ماساژ هم شواهد با کیفیت بالا وجود ندارد.

رفرانس ها

1- Field T. Massage therapy research review. Complement Ther Clin Pract. 2016 Aug;24:19-31.
2- Ajimsha MS, Al-Mudahka NR, Al-Madzhar JA. Effectiveness of myofascial release: systematic review of randomized controlled trials. J Bodyw Mov Ther. 2015 Jan;19(1):102-12.
3- Chaibi A, Tuchin PJ, Russell MB. Manual therapies for migraine: a systematic review. J Headache Pain. 2011 Apr;12(2):127-33.
4- Stasinopoulos D, Johnson MI. Cyriax physiotherapy for tennis elbow/lateral epicondylitis. Br J Sports Med. 2004 Dec;38(6):675-7.
5- Polastri M, Clini EM, Nava S, Ambrosino N. Manual Massage Therapy for Patients with COPD: A Scoping Review. Medicina (Kaunas). 2019 May 17;55(5):151
6- Pados BF, McGlothen-Bell K. Benefits of Infant Massage for Infants and Parents in the NICU. Nurs Womens Health. 2019 Jun;23(3):265-271
7- Holey LA, Dixon J. Connective tissue manipulation: a review of theory and clinical evidence. J Bodyw Mov Ther. 2014 Jan;18(1):112-8
8- Rodríguez-Mansilla J, González-Sánchez B, Torres-Piles S, Martín JG, Jiménez-Palomares M, Bellino MN. Effects of the application of therapeutic massage in children with cancer: a systematic review. Rev Lat Am Enfermagem. 2017 Jun 8;25:e2903
9- Lee SH, Kim JY, Yeo S, Kim SH, Lim S. Meta-Analysis of Massage Therapy on Cancer Pain. Integr Cancer Ther. 2015 Jul;14(4):297-304.
10- Miake-Lye IM, Mak S, Lee J, Luger T, Taylor SL, Shanman R, Beroes-Severin JM, Shekelle PG. Massage for Pain: An Evidence Map. J Altern Complement Med. 2019 May;25(5):475-502
11- Ali A, Rosenberger L, Weiss TR, Milak C, Perlman AI. Massage Therapy and Quality of Life in Osteoarthritis of the Knee: A Qualitative Study. Pain Med. 2017 Jun 1;18(6):1168-1175
12- Laimi K, Mäkilä A, Bärlund E, Katajapuu N, Oksanen A, Seikkula V, Karppinen J, Saltychev M. Effectiveness of myofascial release in treatment of chronic musculoskeletal pain: a systematic review. Clin Rehabil. 2018 Apr;32(4):440-450
13- Whatley J, Perkins J, Samuel C. 'Reflexology: Exploring the mechanism of action'. Complement Ther Clin Pract. 2022 Aug;48:101606
14- Muñoz-Alcaraz MN, Pérula-de-Torres LÁ, Serrano-Merino J, Jiménez-Vílchez AJ, Olmo-Carmona MV, Muñoz-García MT, Bartolomé-Moreno C, Oliván-Blázquez B, Magallón-Botaya R. Efficacy and efficiency of a new therapeutic approach based on activity-oriented proprioceptive antiedema therapy (TAPA) for edema reduction and improved occupational performance in the rehabilitation of breast cancer-related arm lymphedema in women: a controlled, randomized clinical trial. BMC Cancer. 2020 Nov 9;20(1):1074
15- Amorim CSM, Espirito Santo AS, Sommer M, Marques AP. Effect of Physical Therapy in Bruxism Treatment: A Systematic Review. J Manipulative Physiol Ther. 2018 Jun;41(5):389-404
16- Corum M, Aydin T, Medin Ceylan C, Kesiktas FN. The comparative effects of spinal manipulation, myofascial release and exercise in tension-type headache patients with neck pain: A randomized controlled trial. Complement Ther Clin Pract. 2021 May;43:101319
17- Southerst D, Jacobs C, Stupar M, Taylor-Vaisey A, Gross DP, Brison RJ, Paulden M, Ammendolia C, Cassidy JD, Loisel P, Marshall S, Bohay RN, Stapleton J, Lacerte M. Non-pharmacological management of persistent headaches associated with neck pain: A clinical practice guideline from the Ontario protocol for traffic injury management (OPTIMa) collaboration. Eur J Pain. 2019 Jul;23(6):1051-1070
18- Teixeira LJ, Valbuza JS, Prado GF. Physical therapy for Bell's palsy (idiopathic facial paralysis). Cochrane Database Syst Rev. 2011 Dec 7;(12):CD006283.
19- Espí-López GV, Zurriaga-Llorens R, Monzani L, Falla D. The effect of manipulation plus massage therapy versus massage therapy alone in people with tension-type headache. A randomized controlled clinical trial. Eur J Phys Rehabil Med. 2016 Oct;52(5):606-617
20- Moraska AF, Stenerson L, Butryn N, Krutsch JP, Schmiege SJ, Mann JD. Myofascial trigger point-focused head and neck massage for recurrent tension-type headache: a randomized, placebo-controlled clinical trial. Clin J Pain. 2015 Feb;31(2):159-68
21- Fekri Z, Aghebati N, Sadeghi T, Farzadfard MT. The effects of abdominal "I LOV U" massage along with lifestyle training on constipation and distension in the elderly with stroke. Complement Ther Med. 2021 Mar;57:102665.
22- Zhang C, Xiong G, Wang J, Shi X, Guo T, Jin Y, Zhao Y, Tai X. A multicenter, randomized controlled trial of massage in children with pediatric cerebral palsy: Efficacy of pediatric massage for children with spastic cerebral palsy. Medicine (Baltimore). 2021 Feb 5;100(5):e23469.
23- Lopez G, Eng C, Overman M, Ramirez D, Liu W, Beinhorn C, Sumler P, Prinsloo S, Li Y, Chen M, Bruera E, Cohen L. A randomized pilot study of oncology massage to treat chemotherapy-induced peripheral neuropathy. Sci Rep. 2022 Nov 8;12(1):19023. doi: 10.1038/s41598-022-23372-w. Erratum in: Sci Rep. 2023 May 23;13(1):8318
24- Algar-Ramírez M, Úbeda-D'Ocasar E, Hervás-Pérez JP. Efficacy of manual lymph drainage and myofascial therapy in patients with fibromyalgia : A systematic review. Schmerz. 2021 Oct;35(5):349-359
25- Li YH, Wang FY, Feng CQ, Yang XF, Sun YH. Massage therapy for fibromyalgia: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. PLoS One. 2014 Feb 20;9(2):e89304.
26- Yuan SL, Matsutani LA, Marques AP. Effectiveness of different styles of massage therapy in fibromyalgia: a systematic review and meta-analysis. Man Ther. 2015 Apr;20(2):257-64.
27- Angelopoulou E, Anagnostouli M, Chrousos GP, Bougea A. Massage therapy as a complementary treatment for Parkinson's disease: A Systematic Literature Review. Complement Ther Med. 2020 Mar;49:102340
28- Kang Z, Xing H, Lin Q, Meng F, Gong L. Effectiveness of therapeutic massage for improving motor symptoms in Parkinson's disease: A systematic review and meta-analysis. Front Neurol. 2022 Sep 5;13:915232
29- Rawal R, Read J, Chesterman E, Walters K, Schrag A, Ambler G, Armstrong M. The effectiveness of aromatherapy and reflexology in neurodegenerative disorders: a systematic review and meta-analysis. Neurodegener Dis Manag. 2022 Oct;12(5):253-265
30- Bu FL, Han M, Lu CL, Liu XH, Wang WG, Lai JL, Qiu XH, He BX, Zhang H, Robinson N, Fei YT, Liu JP. A systematic review of Tuina for irritable bowel syndrome: Recommendations for future trials. Complement Ther Med. 2020 Aug;52:102504.
31- Cabanas-Valdés R, Calvo-Sanz J, Serra-Llobet P, Alcoba-Kait J, González-Rueda V, Rodríguez-Rubio PR. The Effectiveness of Massage Therapy for Improving Sequelae in Post-Stroke Survivors. A Systematic Review and Meta-Analysis. Int J Environ Res Public Health. 2021 Apr 21;18(9):4424
32- Yunhui X, Hao GU, Qing Z, Dejie LI, Ying G, Junxing X, Guofeng S. Efficacy of meridian massage for motor function after a stroke: a systematic review and Meta-analysis. J Tradit Chin Med. 2022 Jun;42(3):321-331
33- Carrasco-Uribarren A, Mamud-Meroni L, Tarcaya GE, Jiménez-Del-Barrio S, Cabanillas-Barea S, Ceballos-Laita L. Clinical Effectiveness of Craniosacral Therapy in Patients with Headache Disorders: A Systematic Review and Meta-analysis. Pain Manag Nurs. 2024 Feb;25(1):e21-e28
34- Chaibi A, Tuchin PJ, Russell MB. Manual therapies for migraine: a systematic review. J Headache Pain. 2011 Apr;12(2):127-33.
35- Lu Z, Zou H, Zhao P, Wang J, Wang R. Myofascial Release for the Treatment of Tension-Type, Cervicogenic Headache or Migraine: A Systematic Review and Meta-Analysis. Pain Res Manag. 2024 Mar 31;2024:2042069
36- Chen SC, Yu BY, Suen LK, Yu J, Ho FY, Yang JJ, Yeung WF. Massage therapy for the treatment of attention deficit/hyperactivity disorder (ADHD) in children and adolescents: A systematic review and meta-analysis. Complement Ther Med. 2019 Feb;42:389-399.
37- Chen SR, Hou WH, Lai JN, Kwong JSW, Lin PC. Effects of Acupressure on Anxiety: A Systematic Review and Meta-Analysis. J Integr Complement Med. 2022 Jan;28(1):25-35
38- Cole JS, Olson AD, Dupont-Versteegden EE. The Effects of Massage Therapy in Decreasing Pain and Anxiety in Post-Surgical Patients With Breast Cancer: A Systematic Review and Meta-Analysis. Glob Adv Integr Med Health. 2024 Apr 16;13:27536130241245099
39- Gross AR, Lee H, Ezzo J, Chacko N, Gelley G, Forget M, Morien A, Graham N, Santaguida PL, Rice M, Dixon C. Massage for neck pain. Cochrane Database Syst Rev. 2024 Feb 28;2(2):CD004871
40- Cheng YH, Huang GC. Efficacy of massage therapy on pain and dysfunction in patients with neck pain: a systematic review and meta-analysis. Evid Based Complement Alternat Med. 2014;2014:204360

سایر رفرانسها در ضمیمه

درجه قطعیت شواهد

?↑B : شواهد با قطعیت متوسط نشان می دهد که اثر ضعیف و مستقیم عامل مورد بررسی در پیامد مورد بررسی است.

ارسال نظر

ثبت