عنوان

درمان مؤثر کابوس شبانه چیست؟

خلاصه پاسخ

کابوس یک اختلال خواب شایع است که با رویاهای واضح و آزاردهنده مشخص می‌شود که اغلب منجر به بیدار شدن ناگهانی و پریشانی قابل‌توجه می‌شود. دلایل روانی، فیزیولوژیکی و محیطی می‌توانند منجر به این پدیده شود. از آنجایی که کابوس‌ها ممکن است عامل خطر یا نشانه‌ای از اختلالات روانی متعدد باشند، برخی از محققان پیشنهاد می‌کنند که کابوس‌ها باید غربالگری، تشخیص و درمان شوند. طبق بهترین شواهد موجود در میان درمان‌های دارویی داروی پرازوسین (به خصوص در درمان کابوس‌های مرتبط با تروما) بیش از همه مطرح بوده است. در میان درمان‌های روان‌شناختی هم انواع درمان شناختی رفتاری با تکنیک‌هایی مانند مواجهه درمانی یا تصویرسازی تا حدی مؤثر نشان داده شده است. تقریباً همه مطالعات کیفیت متوسطی دارند. نتیجه‌گیری قطعی با داشتن شواهد از مطالعات بزرگتر ممکن خواهد شد.

مقدمه

کابوس‌ها، رویاهای واضح و آزاردهنده‌ای هستند که اغلب فرد خوابیده را از خواب عمیق بیدار می‌کنند. برخلاف رویاهای معمولی، کابوس‌ها معمولاً شدیدتر و از نظر عاطفی آزاردهنده‌تر هستند و اغلب فرد را با احساس ترس، اضطراب یا غم و اندوه مواجه می‌کنند. درک علل، اپیدمیولوژی و گزینه‌های درمانی کابوس‌های شبانه برای مدیریت آن مؤثر بسیار مهم است.
علت کابوس‌ها چند عاملی است که شامل عوامل روانی، فیزیولوژیکی و محیطی می‌شود. معمولاً کابوس‌ها با استرس و اضطراب مرتبط هستند و نگرانی‌های روزمره و رویدادهای مهم زندگی در اختلال خواب نقش دارند. تروما یکی دیگر از عوامل مهم است، به ویژه در موارد اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، که در آن افراد تجربیات آسیب‌زا را از طریق کابوس‌های خود زنده می‌کنند. علاوه بر این، برخی داروها، به ویژه آنهایی که بر انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز مانند سروتونین و نوراپی‌نفرین تأثیر می‌گذارند، می‌توانند به عنوان یک عارضه جانبی باعث ایجاد کابوس شوند. سایر علل بالقوه عبارتند از سوء‌مصرف مواد، اختلالات خواب مانند آپنه خواب، و برنامه خواب نامنظم. در برخی موارد، کابوس‌های شبانه می‌توانند با مصرف وعده‌های غذایی سنگین یا مواد محرک نزدیک به زمان خواب ایجاد شوند.
در جمعيت عمومي، شيوع کابوس از ۲تا۸ درصد در نوسان است كه اين ميزان در كودكان و نوجوانان بيشتر است مطالعات نشان می‌دهد که کودکان به‌ویژه مستعد تجربه کابوس هستند و میزان شیوع آن بسته به سن و مرحله رشد از ۱۰تا۵۰ درصد متغیر است. این نرخ‌ها با افزایش سن کاهش می‌یابد، اگرچه تعداد قابل‌توجهی از بزرگسالان همچنان کابوس‌های گاه‌به‌گاه را تجربه می‌کنند. داده‌های اپیدمیولوژیک نشان می‌دهد که زنان بیشتر از مردان کابوس‌های شبانه را تجربه می‌کنند، که احتمالاً به دلیل تفاوت در پاسخ به استرس و نوسانات هورمونی است. کابوس‌های شبانه در بین جمعیت‌های مختلف رایج هستند، اما میزان شیوع بالاتری را در بین افراد مبتلا به بیماری‌های روانپزشکی نشان می‌دهند. یک بررسی سیستماتیک نشان داد که تا ۵۰درصد از بیماران مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) کابوس‌های مکرر را تجربه می‌کنند.
از آنجایی که کابوس‌ها ممکن است عامل خطر یا نشانه‌ای از اختلالات روانی متعدد باشند، برخی از محققان پیشنهاد می‌کنند که کابوس‌ها باید غربالگری، تشخیص و درمان شوند. در مواردی که کابوس‌های شبانه ثانویه به سایر اختلالات خواب یا شرایط روانپزشکی هستند، رسیدگی به اختلال اولیه بسیار مهم است. به عنوان مثال، مدیریت آپنه انسدادی خواب (OSA) می‌تواند به طور قابل توجهی وقوع کابوس را در افراد مبتلا کاهش دهد.
استراتژی‌های درمانی برای کابوس‌های شبانه، هم رویکردهای دارویی و هم غیردارویی را دربرمی‌گیرد. درمان شناختی-رفتاری (CBT)، به ویژه درمان تکرار تصویری (IRT)، اثربخشی قابل توجهی را در کاهش فراوانی و شدت کابوس نشان داده است. نتایج نشان می‌دهد که افزایش حس تسلط، شایع‌ترین فرضیه برای توضیح اثربخشی روان‌درمانی‌های کابوس است.
از نظر دارویی، پرازوسین (یک آنتاگونیست انتخابی گیرنده آلفا-1 آدرنرژیک) با تعدیل فعالیت نورآدرنرژیک در طول خواب، اثربخشی خود را در درمان کابوس‌های مرتبط با PTSD نشان داده است.
ملاتونین همچنین به دلیل نقش آن در تنظیم ریتم شبانه‌روزی و اثرات ضداضطراب بالقوه آن به عنوان یک گزینه درمانی مورد بررسی قرار گرفته است. با این حال، شواهدی که از اثربخشی آن حمایت می‌کنند، غیرقطعی است. سایر مداخلات دارویی شامل داروهای ضدروان‌پریشی مانند اولانزاپین و داروهای ضد‌افسردگی مانند ترازودون ممکن است مفید باشند اما به دلیل عوارض جانبی احتمالی نیاز به بررسی دقیق دارند. بسیاری از مطالعات روی درمان‌های دارویی از حجم نمونه کوچک رنج می‌برند و داده‌های پیگیری طولانی‌مدت ندارند. مطالعات مشاهده‌ای بینش‌های ارزشمندی را در مورد اپیدمیولوژی این اختلال ارائه می‌دهند، اما به دلیل ناتوانی آنها در بررسی دقیق علیت محدودیت دارند. تحقیقات بیشتری برای بررسی نتایج بلندمدت و بهینه‌سازی پروتکل‌های درمانی موردنیاز است.
در این بررسی قصد داریم بر اساس بهترین شواهد موجود درمان‌های اثربخش در کابوس‌های شبانه را مرور کنیم.

روش کار

این مطلب بر اساس مطالعات مروری نظام‌مند منتشر شده با استفاده از جستجوی PubMed تنظیم شده است. به علت یافت نشدن مرور کارکرین مرتبط با موضوع در زمان نوشتن این مقاله، برای این مطلب از مرور کاکرین مرتبط استفاده نشده است.

نتایج

یک مطالعه مروری در سال ۲۰۲۲ با هدف بررسی مداخلات دارویی و غیردارویی در اختلالات کابوس مرتبط با تروما منتشر شد. ۲۹ مطالعه کارآزمایی بالینی مرتبط شناسایی شدند. در مطالعات داروی پرازوسین و روش درمان تکرار تصویری به عنوان درمان‌های مؤثر مطرح شده بودند. سایر درمان‌های دارویی (ریسپربدون، پاروکستین) و غیردارویی (ترکیبات مختلف دیگر درمان شناختی رفتاری) اثز مثبت معناداری را نشان ندادند. بنابراین نتیجه گرفته شد که در موارد اختلالات کابوس مرتبط با تروما دو مداخله مؤثر یاد شده باید مد نظر قرار گیرد.

درمان‌های دارویی
یک مطالعه مروری با کیفیت متوسط در سال ۲۰۲۲ درمان‌های دارویی را برای کابوس بررسی کرده است .بیشتر مطالعات مربوط به آنتاگونیست آلفا1 آدرنرژیک بود که اثر پرازوسین در اختلال استرس پس از سانحه بررسی شده بود. سایر داروهای مورد استفاده هیدروکسی‌زین، کلونازپام، سیپروهپتادین، نابیلون و دوکسازوسین بودند. بررسی‌ها نشان داد نابیلون کانابینوئید مصنوعی بالاترین اندازه اثر را نشان داد، به دنبال آن آنتاگونیست هیستامین H1 مانند هیدروکسی‌زین اثرات مثبتی داشتند.
مطالعات مروری دیگری هم به بررسی اختصاصی اثر پرازوسین در کابوس پرداختند. در مطالعه مروری جدیدتر که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد بیشتر مطالعات یافت شده از جنس مطالعه موردی بود و نتایج امیدوارکننده‌ای را نشان دادند. در مطالعه مشابه سال ۲۰۱۲ هم اثرات مثبت در مطالعات موردی و بررسی پرونده‌ای و نیز مطالعات مداخله‌ای بدون کورسازی دیده شد. در همه این بررسی‌ها کیفیت مطالعات پایین بود و بنابراین نتیجه‌گیری قطعی ممکن نیست.

درمان‌های غیردارویی
یک مطالعه مروری در سال ۲۰۲۳ درباره درمان‌های روان‌شناختی بر کابوس منتشر شد. این مرور ۶۹ مطالعه را برای جمع‌بندی شناسایی کرد. نتایج مطالعه نشان داد مواجهه درمانی و درمان تکرار تصویری (image rehearsal therapy) باعث کاهش تعداد و شدت کابوس‌ها می‌شود. درمان تصویرسازی شامل تغییر پایان کابوس برای ایجاد یک سناریوی کمتر ناراحت‌کننده است که در طول روز برای کاهش وقوع کابوس تکرار می‌شود. همچنین شواهد اثربخش بودن درمان‌های کوتاه‌مدت و خودیاری هم در حال گسترش است. درمان در جمعیت کودکان نیاز به شواهد قوی‌تر دارد.
مطالعه مروری دیگری در سال ۲۰۲۲ به بررسی اثربخشی درمان شناختی رفتاری در کابوس ناشی از تروما پرداخت. نتایج نشان داد درمان شناختی رفتاری به تنهایی یا در ترکیب با مواجهه و یا درمان تکرار تصویری می‌تواند باعث کاهش تعداد و شدت کابوس شود.

نتیجه گیری

طبق بهترین شواهد موجود در میان درمان‌های دارویی داروی پرازوسین (به خصوص در درمان کابوس‌های مرتبط با تروما) بیش از همه مطرح بوده است. در میان درمان‌های روان‌شناختی هم انواع درمان شناختی رفتاری با تکنیک‌هایی مانند مواجهه درمانی یا درمان تکرار تصویری تا حدی مؤثر نشان داده شده است. تقریباً همه مطالعات کیفیت متوسطی دارند. نتیجه‌گیری قطعی با داشتن شواهد از مطالعات بزرگتر ممکن خواهد شد.

رفرانس ها

1- Dauvilliers Y, Schenck CH, Postuma RB, Iranzo A, Luppi PH, Plazzi G, Montplaisir J, Boeve B. REM sleep behaviour disorder. Nat Rev Dis Primers. 2018 Aug 30;4(1):19.
2- Büttner-Teleagă A, Kim YT, Osel T, Richter K. Sleep Disorders in Cancer-A Systematic Review. Int J Environ Res Public Health. 2021 Nov 7;18(21):11696
3- Kuang B, Li D, Lobbezoo F, de Vries R, Hilgevoord A, de Vries N, Huynh N, Lavigne G, Aarab G. Associations between sleep bruxism and other sleep-related disorders in adults: a systematic review. Sleep Med. 2022 Jan;89:31-47
4- Finan PH, Goodin BR, Smith MT. The association of sleep and pain: an update and a path forward. J Pain. 2013 Dec;14(12):1539-52.
5- Li SX, Zhang B, Li AM, Wing YK. Prevalence and correlates of frequent nightmares: a community-based 2-phase study. Sleep. 2010 Jun;33(6):774-80
6- Nijs J, Mairesse O, Neu D, Leysen L, Danneels L, Cagnie B, Meeus M, Moens M, Ickmans K, Goubert D. Sleep Disturbances in Chronic Pain: Neurobiology, Assessment, and Treatment in Physical Therapist Practice. Phys Ther. 2018 May 1;98(5):325-335
7- Acker KA, Carter P. Sleep-Wake Disturbances in Oncology. Nurs Clin North Am. 2021 Jun;56(2):175-187
8- Gigliotti F, Esposito D, Basile C, Cesario S, Bruni O. Sleep terrors-A parental nightmare. Pediatr Pulmonol. 2022 Aug;57(8):1869-1878.
9- Martin JL, Badr MS, Zeineddine S. Sleep Disorders in Women Veterans. Sleep Med Clin. 2018 Sep;13(3):433-441
10- Zhang Y, Ren R, Vitiello MV, Yang L, Zhang H, Shi Y, Sanford LD, Tang X. Efficacy and acceptability of psychotherapeutic and pharmacological interventions for trauma-related nightmares: A systematic review and network meta-analysis. Neurosci Biobehav Rev. 2022 Aug;139:104717
11- Skeie-Larsen M, Stave R, Grønli J, Bjorvatn B, Wilhelmsen-Langeland A, Zandi A, Pallesen S. The Effects of Pharmacological Treatment of Nightmares: A Systematic Literature Review and Meta-Analysis of Placebo-Controlled, Randomized Clinical Trials. Int J Environ Res Public Health. 2022 Dec 31;20(1):777.
12- Akinsanya A, Marwaha R, Tampi RR. Prazosin in Children and Adolescents With Posttraumatic Stress Disorder Who Have Nightmares: A Systematic Review. J Clin Psychopharmacol. 2017 Feb;37(1):84-88
13- Kung S, Espinel Z, Lapid MI. Treatment of nightmares with prazosin: a systematic review. Mayo Clin Proc. 2012 Sep;87(9):890-900
14- Gill P, Fraser E, Tran TTD, De Sena Collier G, Jago A, Losinno J, Ganci M. Psychosocial treatments for nightmares in adults and children: a systematic review. BMC Psychiatry. 2023 Apr 21;23(1):283.
15- Isaac F, Toukhsati SR, DiBenedetto M, Kennedy GA. Cognitive behavioral therapy-based treatments for insomnia and nightmares in adults with trauma symptoms: a systematic review. Curr Psychol. 2022 Jul 21:1-11
16- Lancee J, Spoormaker VI, Krakow B, van den Bout J. A systematic review of cognitive-behavioral treatment for nightmares: toward a well-established treatment. J Clin Sleep Med. 2008 Oct 15;4(5):475-80

درجه قطعیت شواهد

?↑B : شواهد با قطعیت متوسط نشان می دهد که اثر ضعیف و مستقیم عامل مورد بررسی در پیامد مورد بررسی است.

ارسال نظر