عنوان

اثر رزماری در چه جنبه‌ای از سلامت ثابت شده است؟

خلاصه پاسخ

رزماری در بسیاری از نقاط جهان رشد می‌کند و اثرات درمانی متعددی برای آن مطرح می‌شود. شواهد برای بررسی اثربخشی فراورده‌های رزماری محدود است. در سطح بالای شواهد، مطالعه مروری با کیفیت بالا وجود ندارد. در بین مطالعات مداخله‌ای هم عمدتاً کیفیت مطالعات بالا نیست. به همین دلیل با وجود انجام این مطالعات شواهد کافی برای تصمیم‌گیری در مورد اثربخشی آن وجود ندارد. امیدوارکننده‌ترین اثر در مطالعات مربوط به کارکردهای شناختی است که نیاز به مطالعات با کیفیت بالاتر برای نتیجه‌گیری قطعی وجود دارد.

مقدمه

رزماری (Rosmarinus officinalis) یک درختچه همیشه سبز است که در بسیاری از نقاط جهان رشد می‌کند. از برگ‌های تازه و خشک آن اغلب به عنوان نگهدارنده غذا و در غذاهای سنتی مدیترانه‌ای به عنوان طعم‌دهنده استفاده می‌شود. از نظر تاریخی، رزماری برای درمان کولیک کلیوی و دیسمنوره استفاده دارویی داشته است. همچنین برای تسکین علائم ناشی از اختلالات تنفسی و تحریک رشد مو استفاده شده است. امروزه از عصاره رزماری اغلب در رایحه درمانی برای درمان شرایط مرتبط با اضطراب و افزایش هوشیاری استفاده می‌شود.
رزماری به طور گسترده برای اثرات درمانی بالقوه آن در طیفی از اختلالات فیزیولوژیکی مورد مطالعه قرار گرفته است. ترکیبات فعال زیستی اولیه شناسایی شده در رزماری شامل اسید کارنوزیک، اسید رزمارینیک و اسانس‌هایی مانند ۱،۸-سینئول است. این ترکیبات دارای اثرات بالقوه آنتی‌اکسیدانی، ضد التهابی، ضد میکروبی، محافظت‌کننده عصبی، محافظت از کبد، اثرات کاهش چربی خون و مزایای بالقوه بر کیفیت خواب و شرایط سلامت روان مانند اضطراب و افسردگی هستند.
خواص آنتی‌اکسیدانی رزماری در مطالعات آزمایشگاهی مستند شده است، مطالعات متعددی بر توانایی آن در از بین بردن رادیکال‌های آزاد و در نتیجه کاهش استرس اکسیداتیو، یک مکانیسم کلیدی زمینه‌ساز بسیاری از بیماری‌های مزمن از جمله سرطان تأکید کرده‌اند. مور و همکارانش فعالیت‌های ضد سرطانی پلی‌فنول‌های عصاره رزماری مانند اسید کارنوزیک و رزمارینیک اسید را بررسی کرد و نقش آنها را در مهار تکثیر سلول‌های سرطانی با تعدیل مسیرهای مرگ سلولی نشان داد. این امر با مطالعه Rašković و همکارانش که پتانسیل محافظت کبدی اسانس رزماری را از طریق تعدیل وضعیت اکسیداتیو کبدی در مدل‌های آسیب کبدی ناشی از تتراکلرید کربن در موش‌ها نشان دادند، تأیید شد.
از نظر کاربردهای عصبی دارویی، قاسم‌زاده رهبر و حسین‌زاده بینش جامعی در مورد اینکه چگونه عصاره‌های مختلف رزماری علائم مرتبط با اختلالات سیستم عصبی از جمله کمبود حافظه، اختلالات خلقی، تغییرات درک درد را به دلیل مکانیسم‌های ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی بهبود می‌بخشد، ارائه کردند. علاوه‌بر‌این، کارآزمایی بالینی نعمت اللهی و همکاران نشان داد که مصرف خوراکی رزماری عملکرد حافظه را به طور قابل توجهی بهبود می‌بخشد و در عین حال نمرات اضطراب و افسردگی را در بین دانشجویان کاهش می‌دهد.
تأثیر رزماری بر پروفایل لیپیدی توسط فرخنده و همکارانش مورد بررسی قرار گرفت که نشان دادند محتوای فلاونوئیدی آن می‌تواند از طریق مسیرهای ضد‌ التهابی به طور بالقوه برای مدیریت چربی خون مفید باشد. با این حال، با وجود این یافته‌های امیدوارکننده در حوزه‌های مختلف، ذکر این نکته ضروری است که بسیاری از شواهد از مدل‌های پیش بالینی یا آزمایش‌های بالینی در مقیاس کوچک ناشی می‌شوند که به تفسیر محتاطانه هنگام تعمیم این نتایج به سمت کاربردهای بالینی گسترده‌تر نیاز دارند.
هرچند از نظر انتقادی، در حالی که شواهد قابل توجهی از پتانسیل‌های دارویی چندوجهی ذاتی رزماری ارائه می‌شود. تنوع در مورد طرح‌های تجربی در میان مطالعات در کنار نیاز اساسی به آزمایش‌های انسانی در مقیاس بزرگ‌تر با هدف اعتبارسنجی این یافته‌های اولیه وجود دارد.
در این بررسی قصد داریم اثربخشی رزماری بر جنبه‌های مختلف سلامت را بر اساس بهترین شواهد موجود مرور کنیم.

روش کار

این مطلب بر اساس مطالعات مروری نظام‌مند منتشر شده با استفاده از جستجوی PubMedتنظیم شده است. به علت یافت نشدن مرور کارکرین مرتبط با موضوع در زمان نوشتن این مقاله، برای این مطلب از مرور کاکرین مرتبط استفاده نشده است.

نتایج

در مورد اثربخشی گیاه رزماری تعداد بسیار کمی مرور نظام‌مند وجود دارد. بنابراین در این بررسی علاوه بر مطالعات مروری از کارآزمایی‌های بالینی هم استفاده شده است.
در مطالعه مرور نظام‌‌مندی که در سال ۲۰۱۰ به بررسی اثرات رزماری در سلامت انسان پرداخت اثرات این گیاه در ریزش مو، اضطراب، سرطان پستان، بهبود شناختی، یبوست، درماتیت و بیماری‌های روماتولوژیک شواهدی را داشتند. اما همه این شواهد از نظر سطح، در حد غیرشفاف بودند و بنابرین قابل تصمیم‌گیری نبودند.

اثرات اعصاب و روان
یک مطالعه کارآزمایی بالینی با کیفیت متوسط در سال ۲۰۱۳ به بررسی رزماری در احساس خستگی و انرژی پرداخت. نتیجه‌گیری شد رزماری به شکل کپسول، در دوز ۱.۷ گرم باعث بهبود کوتاه‌مدت در توجه پایدار، انگیزه برای انجام وظایف شناختی یا احساس انرژی ذهنی و بهبود احساس خستگی نمی‌شود. در مقابل یک کارآزمایی بالینی در ژاپن انجام شد که بر اساس این نتایج، عصاره رزماری برای بهبود انرژی ذهنی و کیفیت خواب مردان در سن کار با سلامت روان ضعیف مؤثر بود.
در مورد اثربخشی رزماری در بیماران مبتلا به افسردگی شدید، یک مطالعه کارآزمایی بالینی با کیفیت متوسط در سال ۲۰۲۲ به بررسی اثربخشی مصرف ۸ هفته کپسول حاوی رزماری به عنوان درمان کمکی در این بیماران پرداخت. نتایج نشان داد استفاده از این درمان می‌تواند تاحدی در کاهش علائم افسردگی و اضطرابی کمک کند.
در مورد اثربخشی رزماری بر بهبود حافظه هم دو کارآزمایی بالینی در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۲۴ منتشر شده است. مطالعه اول رزماری را در افراد دیالیزی بررسی کرده است. استفاده از روغن رزماری در این مطالعه اثرات تاحدودی مثبت در حافظه داشت اما اطمینان‌بخش نبود و نیاز به مطالعات بیشتر پیشنهاد شد. مطالعه دوم هم در دانشجویان انجام شد که نشان داد در بهبود حافظه گذشته‌نگر و آینده‌نگر تا حدی مؤثر است.
در مورد اثربخشی بر کارکردهای شناختی چندین کارآزمایی بالینی وجود دارد. در جدیدترین این مطالعات که در سال ۲۰۲۴ که بر روی بیماران انسدادی مزمن ریوی (COPD) انجام شده است. نتایج مثبتی در کارکرد شناختی این بیماران در اثر مصرف عصاره هیدروالکلی رزماری نشان داده شده است. همچنین در مطالعه دیگری در سال ۲۰۲۳ نشان داده شده است که عصاره رزماری می‌تواند در افراد مسن سیر کاهش کارکرد شناختی را کُند، کند. همچنین در مطالعه‌ای دیگر در سال ۲۰۲۰ هم اثر عصاره در پیشگیری از روند آلزایمر مثبت نشان داده شده بود. در سال ۲۰۱۸ هم مطالعه‌ای دیگر نشان داده بود که شربت رزماری می‌تواند باعث بهبود شناختی در افراد سالم هم بشود.
در مطالعه کارآزمایی بالینی سال ۲۰۲۱ که بر روی پرستاران در شیفت‌های کاری‌شان انجام شد استنشاق رایحه روغن رزماری باعث کاهش خواب‌آلودگی و افزایش هوشیاری در ایشان شد.

اثر بر آلرژی
درباره اثرات ضدالتهابی و ضد‌آلرژی فصلی یک مطالعه کارآزمایی بالینی با کیفیت متوسط در سال ۲۰۰۴ نشان داده بود که رزماری با مکانیسم مهار پاسخ التهابی، باعث کاهش علائم بالینی و آزمایشگاهی در افراد مبتلا می‌شود.

اثر بر چربی
در مطالعه کارآزمایی بالینی سال ۲۰۲۲ استفاده از پودر برگ رزماری در کنار رژیم غذایی بر روی چربی خون افراد انجام شد. نتایج نشان داد که استفاده از این فراورده نسبت به رژیم غذایی به تنهایی تفاوت معناداری در چربی خون ایجاد نمی‌کند.

اثر بر سیستم استخوانی و روماتولوژیک
یک مطالعه مرور نظام‌مند در سال ۲۰۲۱ به بررسی اثربخشی رزماری در بیماری‌های روماتیسمی پرداخت. بیشتر مطالعات شناسایی شده در این مرور بر روی بیماران استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید و فیبرومیالژی بود. به جز یک مطالعه سایر مطالعات مقادیری از اثربخشی را گزارش کرده بودند. اما نتایج به صورت کمی قابل جمع‌بندی نبود.
مطالعه کارآزمایی بالینی سال ۲۰۱۴ هم به بررسی اثر چای حاوی رزماری با غلظت بالا بر بیماران استئوآرتریت پرداخت. مداخله به مدت ۱۶هفته انجام شد، افرادی که این چای را مصرف می‌کردند به نسبت گروه شاهد درد کمتری داشتند، اما در سایر شاخص‌ها تفاوتی نداشتند.

اثر بر پوست و مو
یک مطالعه کارآزمایی بالینی به مقایسه رزماری با ماینوکسیدیل در درمان ریزش موی مردانه پرداخت. هر دو گروه پس از ۶ ماه کاهش ریزش مو را تجربه کردند. خارش پوست سر هم در گروه ماینوکسیدیل بیشتر بود.

اثر بر دهان و دندان
استفاده از خمیردندان حاوی رزماری در یک مطالعه کارآزمایی بالینی سال ۲۰۱۹ با خمیردندان معمول مقایسه شد. نتایج نشان داد که هر دو خمیردندان تقریباً به یک اندازه باعث بهبود خونریزی لثه و از بین بردن پلاک‌های باکتریایی دندان می‌شوند.

نتیجه گیری

شواهد برای بررسی اثربخشی فراورده‌های رزماری محدود است. در سطح بالای شواهد، مطالعه مروری با کیفیت بالا وجود ندارد. در بین مطالعات مداخله‌ای هم عمدتاً کیفیت مطالعات بالا نیست. به همین دلیل با وجود انجام این مطالعات شواهد کافی برای تصمیم‌گیری در مورد اثربخشی آن وجود ندارد. امیدوارکننده‌ترین اثر در مطالعات مربوط به کارکردهای شناختی است که نیاز به مطالعات با کیفیت بالاتر برای نتیجه‌گیری قطعی وجود دارد.

رفرانس ها

1- de Oliveira JR, Camargo SEA, de Oliveira LD. Rosmarinus officinalis L. (rosemary) as therapeutic and prophylactic agent. J Biomed Sci. 2019 Jan 9;26(1):5
2- Ghasemzadeh Rahbardar M, Hosseinzadeh H. Therapeutic effects of rosemary (Rosmarinus officinalis L.) and its active constituents on nervous system disorders. Iran J Basic Med Sci. 2020 Sep;23(9):1100-1112
3- de Macedo LM, Santos ÉMD, Militão L, Tundisi LL, Ataide JA, Souto EB, Mazzola PG. Rosemary (Rosmarinus officinalis L., syn Salvia rosmarinus Spenn.) and Its Topical Applications: A Review. Plants (Basel). 2020 May 21;9(5):651.
4- Nieto G, Ros G, Castillo J. Antioxidant and Antimicrobial Properties of Rosemary (Rosmarinus officinalis, L.): A Review. Medicines (Basel). 2018 Sep 4;5(3):98.
5- Moore J, Yousef M, Tsiani E. Anticancer Effects of Rosemary (Rosmarinus officinalis L.) Extract and Rosemary Extract Polyphenols. Nutrients. 2016 Nov 17;8(11):731
6- Rašković A, Milanović I, Pavlović N, Ćebović T, Vukmirović S, Mikov M. Antioxidant activity of rosemary (Rosmarinus officinalis L.) essential oil and its hepatoprotective potential. BMC Complement Altern Med. 2014 Jul 7;14:225
7- Li T, Wang W, Guo Q, Li J, Tang T, Wang Y, Liu D, Yang K, Li J, Deng K, Wang F, Li H, Wu Z, Guo J, Guo D, Shi Y, Zou J, Sun J, Zhang X, Yang M. Rosemary (Rosmarinus officinalis L.) hydrosol based on serotonergic synapse for insomnia. J Ethnopharmacol. 2024 Jan 10;318(Pt B):116984.
8- Nematolahi P, Mehrabani M, Karami-Mohajeri S, Dabaghzadeh F. Effects of Rosmarinus officinalis L. on memory performance, anxiety, depression, and sleep quality in university students: A randomized clinical trial. Complement Ther Clin Pract. 2018 Feb;30:24-28
9- Li Pomi F, Papa V, Borgia F, Vaccaro M, Allegra A, Cicero N, Gangemi S. Rosmarinus officinalis and Skin: Antioxidant Activity and Possible Therapeutical Role in Cutaneous Diseases. Antioxidants (Basel). 2023 Mar 9;12(3):680.
10- Farkhondeh T, Samarghandian S, Pourbagher-Shahri AM. Hypolipidemic effects of Rosmarinus officinalis L. J Cell Physiol. 2019 Sep;234(9):14680-14688
11- Ulbricht C, Abrams TR, Brigham A, Ceurvels J, Clubb J, Curtiss W, Kirkwood CD, Giese N, Hoehn K, Iovin R, Isaac R, Rusie E, Serrano JM, Varghese M, Weissner W, Windsor RC. An evidence-based systematic review of rosemary (Rosmarinus officinalis) by the Natural Standard Research Collaboration. J Diet Suppl. 2010 Dec;7(4):351-413
12- Lindheimer JB, Loy BD, O'Connor PJ. Short-term effects of black pepper (Piper nigrum) and rosemary (Rosmarinus officinalis and Rosmarinus eriocalyx) on sustained attention and on energy and fatigue mood states in young adults with low energy. J Med Food. 2013 Aug;16(8):765-71
13- Araki R, Sasaki K, Onda H, Nakamura S, Kassai M, Kaneko T, Isoda H, Hashimoto K. Effects of Continuous Intake of Rosemary Extracts on Mental Health in Working Generation Healthy Japanese Men: Post-Hoc Testing of a Randomized Controlled Trial. Nutrients. 2020 Nov 20;12(11):3551
14- Azizi S, Mohamadi N, Sharififar F, Dehghannoudeh G, Jahanbakhsh F, Dabaghzadeh F. Rosemary as an adjunctive treatment in patients with major depressive disorder: A randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Complement Ther Clin Pract. 2022 Nov;49:101685
15- Dehghan N, Azizzadeh Forouzi M, Etminan A, Roy C, Dehghan M. The effects of lavender, rosemary and orange essential oils on memory problems and medication adherence among patients undergoing hemodialysis: A parallel randomized controlled trial. Explore (NY). 2022 Sep-Oct;18(5):559-566
16- Nematolahi P, Mehrabani M, Karami-Mohajeri S, Dabaghzadeh F. Effects of Rosmarinus officinalis L. on memory performance, anxiety, depression, and sleep quality in university students: A randomized clinical trial. Complement Ther Clin Pract. 2018 Feb;30:24-28.
17- Momeni Safarabadi A, Gholami M, Kordestani-Moghadam P, Ghaderi R, Birjandi M. The effect of rosemary hydroalcoholic extract on cognitive function and activities of daily living of patients with chronic obstructive pulmonary disease (COPD): A clinical trial. Explore (NY). 2024 May-Jun;20(3):362-370.
18- Moss M, Smith E, Milner M, McCready J. Acute ingestion of rosemary water: Evidence of cognitive and cerebrovascular effects in healthy adults. J Psychopharmacol. 2018 Dec;32(12):1319-1329.
19- Noguchi-Shinohara M, Hamaguchi T, Sakai K, Komatsu J, Iwasa K, Horimoto M, Nakamura H, Yamada M, Ono K. Effects of Melissa officinalis Extract Containing Rosmarinic Acid on Cognition in Older Adults Without Dementia: A Randomized Controlled Trial. J Alzheimers Dis. 2023;91(2):805-814.
20- Noguchi-Shinohara M, Ono K, Hamaguchi T, Nagai T, Kobayashi S, Komatsu J, Samuraki-Yokohama M, Iwasa K, Yokoyama K, Nakamura H, Yamada M. Safety and efficacy of Melissa officinalis extract containing rosmarinic acid in the prevention of Alzheimer's disease progression. Sci Rep. 2020 Oct 29;10(1):18627
21- Pengelly A, Snow J, Mills SY, Scholey A, Wesnes K, Butler LR. Short-term study on the effects of rosemary on cognitive function in an elderly population. J Med Food. 2012 Jan;15(1):10-7
22- Nasiri A, Boroomand MM. The effect of rosemary essential oil inhalation on sleepiness and alertness of shift-working nurses: A randomized, controlled field trial. Complement Ther Clin Pract. 2021 May;43:101326.
23- Osakabe N, Takano H, Sanbongi C, Yasuda A, Yanagisawa R, Inoue K, Yoshikawa T. Anti-inflammatory and anti-allergic effect of rosmarinic acid (RA); inhibition of seasonal allergic rhinoconjunctivitis (SAR) and its mechanism. Biofactors. 2004;21(1-4):127-31
24- Akbari S, Sohouli MH, Ebrahimzadeh S, Ghanaei FM, Hosseini AF, Aryaeian N. Effect of rosemary leaf powder with weight loss diet on lipid profile, glycemic status, and liver enzymes in patients with nonalcoholic fatty liver disease: A randomized, double-blind clinical trial. Phytother Res. 2022 May;36(5):2186-2196.
25- Barão Paixão VL, Freire de Carvalho J. Essential oil therapy in rheumatic diseases: A systematic review. Complement Ther Clin Pract. 2021 May;43:101391.
26- Connelly AE, Tucker AJ, Tulk H, Catapang M, Chapman L, Sheikh N, Yurchenko S, Fletcher R, Kott LS, Duncan AM, Wright AJ. High-rosmarinic acid spearmint tea in the management of knee osteoarthritis symptoms. J Med Food. 2014 Dec;17(12):1361-7.
27- Panahi Y, Taghizadeh M, Marzony ET, Sahebkar A. Rosemary oil vs minoxidil 2% for the treatment of androgenetic alopecia: a randomized comparative trial. Skinmed. 2015 Jan-Feb;13(1):15-21
28- Valones MAA, Silva ICG, Gueiros LAM, Leão JC, Caldas AF Jr, Carvalho AAT. Clinical Assessment of Rosemary-based Toothpaste (Rosmarinus officinalis Linn.): A Randomized Controlled Double-blind Study. Braz Dent J. 2019 Mar-Apr;30(2):146-151.

درجه قطعیت شواهد

?↑B : شواهد با قطعیت متوسط نشان می دهد که اثر ضعیف و مستقیم عامل مورد بررسی در پیامد مورد بررسی است.

ارسال نظر

ثبت