عنوان

آیا استفاده از حیوانات خانگی برای درمان (پت‌تراپی) در سالمندان مفید است؟

خلاصه پاسخ

استفادۀ درمانی از حیوانات، که به عنوان درمان با کمک حیوانات یا پت‌تراپی (Pet therapy) شناخته می‌شود، در شرایط مختلف پزشکی مورد بررسی و استفاده قرار گرفته است. همچنین استفاده از آنها برای افراد مسن هم مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به شواهد می‌توان نتیجه گرفت استفاده از حیوانات خانگی به عنوان درمان در افراد مسن چه در خانه و چه در مراکز نگهداری سالمندان اثرات مثبتی بر کاهش علائم افسردگی و گاهی بی‌قراری دارد. این نتیجه در اغلب موارد به وسیله روبات‌های حیوان هم حاصل شده است. اما در مورد اثر بر سایر پیامدها مانند کیفیت زندگی یا عملکردهای شناختی شواهد کافی اثربخشی وجود ندارد.

مقدمه

استفاده درمانی از حیوانات، که به عنوان درمان با کمک حیوانات یا پت‌تراپی (Pet therapy) شناخته می‌شود، در شرایط مختلف پزشکی از جمله اختلالات روانی و رفتاری، مراقبت‌های تسکینی کودکان، مدیریت درد، زوال عقل، اختلال طیف اوتیسم و... مورد بررسی و استفاده قرار گرفته است.
استفاده از این روش برای افرادی که دارای طیف وسیعی از نیازهای فیزیکی و یا روانی هستند در حال افزایش است. حیوانات رباتیک هم جایگزینی برای حیوانات زنده هستند که مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این حال، علی‌رغم نتایج مثبت گزارش‌شده در مورد استفاده از این روش‌ها، به دلیل ضعف‌های روش‌شناختی قابل‌توجهی که در شواهد وجود دارد، تفسیر این نتایج باید با احتیاط صورت گیرد.
در پرداختن به اثربخشی استفاده درمانی از حیوانات در مبتلایان به زوال عقل، چن و همکارانش نشان دادند که این مداخله به طور مؤثر علائم رفتاری و روان‌شناختی به‌ویژه افسردگی را کاهش می‌دهد اما عملکرد شناختی یا فعالیت‌های روزمره را به طور قابل‌توجهی بهبود نمی‌بخشد. البته این بررسی بر ناهمگونی بین مطالعات انجام شده تأکید می‌کند و خواستار پروتکل‌های تحقیقاتی استانداردتر است. به طور مشابه، بررسی سانچز و همکاران به طور کلی نتایج مطلوبی را در مورد تأثیر استفاده درمانی از حیوانات بر افسردگی و سایر شرایط یافت، اما از کیفیت پایین کلی مطالعات موجود به دلیل عدم استانداردسازی و روش‌شناسی دقیق انتقاد کرد. تعداد محدود نمونه، تعمیم‌پذیری یافته‌ها را محدودتر می کرد.
برخی مطالعات انجام شده مکانیسم‌های بالقوه ایجاد مزایای استفاده درمانی از حیوانات مانند تغییرات در سطوح کاتکول آمین‌ها و اندورفین‌ها در طول بازدید می‌پردازد، اما داده‌های کمی برای حمایت مستقیم از ادعاهای اثربخشی بالینی ارائه می‌کنند.
همچنین در مطالعاتی مزایایی مانند کاهش استرس را با خطراتی مانند آلرژی یا عفونت‌های مشترک بین انسان و دام مورد بحث قرار گرفته است. به نظر می رسد که در صورت رعایت پروتکل های بهداشتی مناسب، مزایای این مداخله به نسبت خطرات آن بیشتر است.
رودریگز و همکاران هم بررسی اثر بخشی در بیماری‌های عصبی نشان میدهد بهبودهایحرکتی در آنها اتفاق می افتد، اما همچنان نگرانی‌ در مورد تنوع روش‌شناختی انجام مطالعات وجود دارد که نتیجه‌گیری‌ قطعی را محدود می کند. همچنین شواده دیگری کاربردهای متنوعی از توانبخشی فیزیکی که عمدتاً به واسطه‌ سگ ها تسهیل می‌شود ارایه شده است.
استفاده از حیوانات خانگی برای افراد مسن هم مورد توجه قرار گرفته است. مطالعه مروری سال 2021 با هدف بررسی مداخلات استفاده از این حیوانات در افراد مسن انجام شد. نتایج این بررسی شواهدی را برای درمان با کمک حیوانات به عنوان مداخله ای در حوزه های فیزیولوژیکی، روانی- اجتماعی، شناختی و رفتاری افراد مسن ارائه می کند. همچنین توصیه می کند هنگام برنامه ریزی مداخلات برای افراد مسن، پرستاران باید پیامدهای سلامت مورد نظر، حیوانات درمانی مناسب و محتوای مداخله متعاقب را در نظر بگیرند.
مجموعه شواهد کنونی حاکی از آن است که استفاده درمانی از حیوانات خانگی می‌تواند برای جمعیت‌های مختلف بیماران مفید باشد، اما نیاز به بررسی دقیق در مورد اجرای آن برای اطمینان از ایمنی و به حداکثر رساندن پتانسیل درمانی دارد. تحقیقات آینده باید بر استانداردسازی پروتکل‌های مداخله‌ای متمرکز شود. همچنین بررسی انتقادی کاستی های قابل توجهی را در مورد دقت علمی در مطالعات انجام شده نشان می دهد. تحقیقات آتی باید روش‌های استاندارد شده را اولویت‌بندی کنند که قادر به ایجاد شواهد با کیفیت بالا برای اثبات ادعاهای درمانی منتسب به مداخلات حیوانی به طور مؤثر باشد.
در این بررسی قصد داریم با استفاده از بهترین شواهد موجود، اثر بخشی استفاده از حیوانات خانگی با هدف درمانی در سالمندان را مرور کنیم.

روش کار

این مطلب بر اساس مطالعات مروری ثبت شده در کاکرین و خلاصه شواهد چاپ شده در مورد "بررسی اثربخشی مداخلات استفاده درمانی از حیوانات خانگی در افراد مسن ” در وب‌سایت Evidently Cochrane می‌باشد. همچنین مطالعات مروری نظام مند منتشر شده در سایر مجلات با استفاده از جستجوی PUBMED یافت شده و جهت بروزرسانی نتایج استفاده شده است.

نتایج

درمان دمانس با حیوان خانگی
شواهد موجود در این مرور کاکرین از 9 کارآزمایی تصادفی‌سازی شده کوچک کنترل‌شده، شامل 305 فرد مبتلا به زوال عقل در خانه‌های سالمندان و مراکز مراقبت روزانه در اروپا و ایالات متحده به دست آمده است. همه به جز یک مطالعه، درمان با کمک حیوان خانگی را با مراقبت استاندارد یا فعالیت‌های غیر مرتبط با حیوانات مقایسه کردند. تفاوت‌های زیادی بین طول و دفعات جلسات درمانی و نحوه اندازه‌گیری پیامدها در مطالعات وجود داشت، این به این معناست که ارایه پاسخ‌های روشن در مورد اثربخشی دشوار است.
نویسندگان بررسی دریافتند که افراد مبتلا به زوال عقل ممکن است در پایان درمان کمی کمتر از افرادی که مراقبت های استاندارد یا فعالیت های غیر مرتبط با حیوانات دارند، افسرده شوند. هنوز مشخص نیست که چگونه درمان با حیوانات خانگی بر سایر پیامدها (مانند بی قراری) تأثیر می گذارد و در هیچ یک از مطالعات در مورد ایمنی آن یا تأثیرات این مداخله بر خود حیوانات اطلاعاتی وجود ندارد.
به طور مشابه مطالعه مروری دیگری در سال 2019 توصیه کرد تحقیقات بیشتری باید با توجه به استفاده از حیوانات در درمان برای بهبود عملکردهای شناختی در افراد مبتلا به زوال عقل انجام شود.
دو مطالعه مروری جدیدتر در سال 2022 به طور مشابه به بررسی اثربخشی درمان با حیوانات در مبتلایان به زوال عقل پرداختند. هر دو مطالعه نتیجه گرفتند که این مداخلات می تواند باعث بهبود نشانه های رفتاری و روان شناختی در این افراد به خصوص علایم افسردگی شود. اما در عملکرد شناختی، بی قراری و یا کیفیت زندگی تفاوت معنی داری به وجود نمی آید.
استفاده از حیوانات خانگی در مراکز مراقبت سالمندان
مطالعه مروری در سال 2020 به بررسی اثربخشی استفاده از سگ در مراکز مرافبتی سالمندان پرداخت. یافته‌های این بررسی نشان می‌دهد در حالی که این مداخلات برای افراد مسن ارزشمند است، چالش‌ها در اندازه‌گیری دقیق تأثیر آن برای ارائه شواهد قوی‌تر باقی پابرجاست. استاندارد کردن طراحی، ارائه و ارزیابی خدمات برای تحقیقات آتی در ارائه مراقبت های جامع برای سالمندان مورد نیاز است.
مطالعه مروری دیگری در سال 2023 دریافت که حضور حیوانات می تواند به طور قابل توجهی بر سلامت و رفاه برخی از ساکنان مراکز مراقبتی تأثیر بگذارد. ساکنین با حیوانات روابط معناداری برقرار می کنند و از آنها لذت و آسایش می گیرند. تعامل با حیوانات راهی برای حفظ احساس خود در خانه های مراقبت به ساکنان ارائه می دهد و با حمایت، مبتلایان به زوال عقل نیز می توانند هویت خود را بیان کنند. تسهیل در تعامل با حیوانات به عنوان بخشی از مراقبت فرد محور ممکن است به ساکنین کمک کند تا در این مراکز مراقبت احساس در خانه بودن کنند.
اسب درمانی
هیپوتراپی یا اسب درمانی نوعی از درمان فیزیکی، شغلی و گفتار درمانی است که در آن درمانگر از حرکات مشخص اسب برای ارائه ورودی های حرکتی و حسی به صورت درجه بندی شده استفاده می کند. مطالعه مروری سال 2018 به بررسی این مداخله در افراد مسن پرداخت. نتایج نشان داد که هیپوتراپی ممکن است تعادل، تحرک، توانایی راه رفتن و قدرت عضلانی را بهبود بخشد و همچنین می‌تواند باعث ایجاد تغییرات هورمونی و فعالیت مغزی در سالمندان سالم شود. مزایای مداخله شبیه سازی اسب سواری می تواند محدود به بهبود آمادگی جسمانی و فعالیت عضلانی باشد.

درمان با حیوان روباتی
استفاده از ربات‌های حیوان‌مانند (روبوپت) از برخی چالش‌های استفاده از حیوانات زنده برای درمان با حیوانات خانگی در مراکز مراقبت، مانند نگرانی‌ در مورد بهداشت، آلرژی و رفاه حیوانات جلوگیری می‌کند. یک بررسی توسط تیمی در دانشگاه اکستر شواهد کمی و کیفی را در مورد اثرات روبوپت ها بر افراد مسن (از جمله افراد مبتلا به زوال عقل) ساکن در خانه های مراقبت و ساکنان، کارکنان و اعضای خانواده گرد هم آورده است. روباتهای سگ، گربه، فک در مطالعات مختلف آزمایش شده بودند. روش‌های استفاده از آن‌ها بین مطالعات بسیار متفاوت بود. جلسات درمانی همچنین از نظر طول، تواتر و هدف متفاوت بودند.
محدودیت‌های شواهد، از جمله اندازه کوچک و مدت کوتاه مطالعات، و عدم پیگیری، به این معنی است که بسیاری از ابهامات در مورد اثرات درمان با حیوانات خانگی بر افراد مسن در مراکز مراقبت در اینجا هم وجود دارد. شواهدی نشان می‌دهد روبوپت‌ها احتمالا تأثیر مفیدی بر بی‌قراری دارند، اما تأثیر آن بر سایر نتایج نامشخص است.
مطالعه مروری سال 2019 درباره اثربخشی استفاده از رویات حیوان در مبتلایان به زوال عقل نشان داد که استفاده از آنها به صورت فردی یا جمعی باعث بهبود نشانه های رفتاری روان شناختی می شود. اما بر عملکرد شناختی یا کیفیت زندگی موثر نیست.
مطالعه مروری دیگری در سال 2023 به مقایسه دو روش استفاده از حیوان خانگی واقعی و روباتی پرداخته است. نویسندگان نتیجه گرفتند که استفاده از روبات می تواند در کاهش بی قراری موثر باشد. اما برای نتیجه گیری قطعی و مقایسه دقیق تر با حیوانات واقعی نیاز به شواهد بیشتر وجود دارد. همچنین مطالعه مروری مشابه دیگری در همین سال بیان می کند مکانیسم اثرگذاری این مداخلات شامل تقویت ارتباطات اجتماعی، ارائه فعالیت های جذاب و معنادار، و جنبه عاطفه زایی پیوند انسان و حیوان و همچنین افزایش میزان فعالیت فیزیکی هستند. از آنجایی که بیشتر مطالعات محدودیت‌های روش‌شناختی داشتند، یافته‌ها قطعی نیستند، اما به مجموعه شواهدی کمک می‌کنند که درک درستی از نظر ویژگی‌های مداخله و مکانیسم‌های عمل ارائه می‌دهند. هنگام نوشتن راهنماها، باید به مکانیسم‌های بالقوه و ویژگی‌های اساسی مانند محتوای جلسه، قالب ارائه و نقش تسهیل‌کننده توجه شود.
در مقابل این مطالعات مطالعه جدیدی که در سال 2024 منتشر شده است نشان می دهد که با مقایسه حیوان خانگی زنده و روبوپت شواهد اثرگذاری استفاده از حیوانات خانگی در بهبود علایم افسردگی سالمندان وجود دارد. اما این شواهد در مورد استفاده از روبات حیوان کافی نیست.

نتیجه گیری

با توجه به شواهد می توان نتیجه گرفت استفاده از حیوانات خانگی به عنوان درمان در افراد مسن چه در خانه و چه در مراکز نگهداری سالمندان اثرات مثبتی بر کاهش علایم افسردگی و گاهی بی قراری دارد. این نتیجه در اغلب موارد به وسیله روباتهای حیوان هم حاصل شده است. اما در مورد اثر بر سایر پیامدها مانند کیفیت زندگی یا عملکردهای شناختی شواهد کافی اثربخشی وجود ندارد.

رفرانس ها

1- Charry-Sánchez JD, Pradilla I, Talero-Gutiérrez C. Animal-assisted therapy in adults: A systematic review. Complement Ther Clin Pract. 2018 Aug;32:169-180.
2- Gilmer MJ, Baudino MN, Tielsch Goddard A, Vickers DC, Akard TF. Animal-Assisted Therapy in Pediatric Palliative Care. Nurs Clin North Am. 2016 Sep;51(3):381-95
3- Marcus DA. The science behind animal-assisted therapy. Curr Pain Headache Rep. 2013 Apr;17(4):322.
4- Chen H, Wang Y, Zhang M, Wang N, Li Y, Liu Y. Effects of animal-assisted therapy on patients with dementia: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Psychiatry Res. 2022 Aug;314:114619.
5- London MD, Mackenzie L, Lovarini M, Dickson C, Alvarez-Campos A. Animal Assisted Therapy for Children and Adolescents with Autism Spectrum Disorder: Parent perspectives. J Autism Dev Disord. 2020 Dec;50(12):4492-4503
6- Bert F, Gualano MR, Camussi E, Pieve G, Voglino G, Siliquini R. Animal assisted intervention: A systematic review of benefits and risks. Eur J Integr Med. 2016 Oct;8(5):695-706.
7- Rodríguez-Martínez MDC, De la Plana Maestre A, Armenta-Peinado JA, Barbancho MÁ, García-Casares N. Evidence of Animal-Assisted Therapy in Neurological Diseases in Adults: A Systematic Review. Int J Environ Res Public Health. 2021 Dec 7;18(24):12882.
8- Chang SJ, Lee J, An H, Hong WH, Lee JY. Animal-Assisted Therapy as an Intervention for Older Adults: A Systematic Review and Meta-Analysis to Guide Evidence-Based Practice. Worldviews Evid Based Nurs. 2021 Feb;18(1):60-67.
9- Lai NM, Chang SMW, Ng SS, Tan SL, Chaiyakunapruk N, Stanaway F. Animal-assisted therapy for dementia. Cochrane Database Syst Rev. 2019 Nov 25;2019(11):CD013243.
10- Klimova B, Toman J, Kuca K. Effectiveness of the dog therapy for patients with dementia - a systematic review. BMC Psychiatry. 2019 Sep 6;19(1):276.
11- Batubara SO, Tonapa SI, Saragih ID, Mulyadi M, Lee BO. Effects of animal-assisted interventions for people with dementia: A systematic review and meta-analysis. Geriatr Nurs. 2022 Jan-Feb;43:26-37.
12- Chen H, Wang Y, Zhang M, Wang N, Li Y, Liu Y. Effects of animal-assisted therapy on patients with dementia: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Psychiatry Res. 2022 Aug;314:114619.
13- Zafra-Tanaka JH, Pacheco-Barrios K, Tellez WA, Taype-Rondan A. Effects of dog-assisted therapy in adults with dementia: a systematic review and meta-analysis. BMC Psychiatry. 2019 Jan 24;19(1):41.
14- Jain B, Syed S, Hafford-Letchfield T, O'Farrell-Pearce S. Dog-assisted interventions and outcomes for older adults in residential long-term care facilities: A systematic review and meta-analysis. Int J Older People Nurs. 2020 Sep;15(3):e12320.
15- Orr N, Abbott R, Bethel A, Paviour S, Whear R, Garside R, Coon JT. What are the effects of animals on the health and wellbeing of residents in care homes? A systematic review of the qualitative and quantitative evidence. BMC Geriatr. 2023 Mar 25;23(1):170.
16- Hilliere C, Collado-Mateo D, Villafaina S, Duque-Fonseca P, Parraça JA. Benefits of Hippotherapy and Horse Riding Simulation Exercise on Healthy Older Adults: A Systematic Review. PM R. 2018 Oct;10(10):1062-1072.
17- Abbott R, Orr N, McGill P, Whear R, Bethel A, Garside R, Stein K, Thompson-Coon J. How do "robopets" impact the health and well-being of residents in care homes? A systematic review of qualitative and quantitative evidence. Int J Older People Nurs. 2019 Sep;14(3):e12239
18- Leng M, Liu P, Zhang P, Hu M, Zhou H, Li G, Yin H, Chen L. Pet robot intervention for people with dementia: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Psychiatry Res. 2019 Jan;271:516-525
19- Du H, Bo L, Lai X, Zhu H, Huo X. Network meta-analysis of comparative efficacy of animal-assisted therapy vs. pet-robot therapy in the management of dementia. Front Aging Neurosci. 2023 May 31;15:1095996.
20- Park S, Bak A, Kim S, Nam Y, Kim HS, Yoo DH, Moon M. Animal-Assisted and Pet-Robot Interventions for Ameliorating Behavioral and Psychological Symptoms of Dementia: A Systematic Review and Meta-Analysis. Biomedicines. 2020 Jun 2;8(6):150.
21- Villarreal-Zegarra D, Yllescas-Panta T, Malaquias-Obregon S, Dámaso-Román A, Mayo-Puchoc N. Effectiveness of animal-assisted therapy and pet-robot interventions in reducing depressive symptoms among older adults: A systematic review and meta-analysis. Complement Ther Med. 2024 Mar;80:103023.
22- Shoesmith E, Surr C, Ratschen E. Animal-assisted and robotic animal-assisted interventions within dementia care: A systematic review. Dementia (London). 2023 Apr;22(3):664-693.

درجه قطعیت شواهد

?↑A : شواهد با قطعیت بالا نشان می دهد که اثر ضعیف و مستقیم عامل مورد بررسی در پیامد مورد بررسی است.

ارسال نظر

ثبت